1. Ngưng thở khi ngủ là gì?
Ngưng thở khi ngủ là một chứng rối loạn giấc ngủ, đặc trưng bởi những đợt ngừng thở kích thích cơ thể tỉnh lại từ những giấc ngủ sâu. Ngưng thở được xác định khi không thông khí trên 10 giây hoặc nhịp thở giảm hơn 50% trên 10 giây, xảy ra ít nhất 5 lần mỗi giờ, có khi lên đến trăm lần mỗi giờ.
Ngưng thở khi ngủ có thể gây đột tử trong khi ngủ
2. 02 loại Ngưng thở khi ngủ bạn cần lưu ý?
Ngưng thở khi ngủ là một chứng bệnh nguy hiểm, không chỉ gây ra mệt mỏi mà còn có thể dẫn đến tai nạn lao động, tai nạn giao thông, buồn ngủ ban ngày, mệt mỏi, kém tập trung, không kiểm soát được huyết áp và đường huyết, tăng nguy cơ bệnh lý và dễ bị đột tử.
Ngưng thở khi ngủ rất thường gặp nhưng thường bị bỏ sót vì các triệu chứng đã tồn tại trong thời gian dài dẫn đến cảm giác “quen thuộc” với các triệu chứng này và xem đó là bình thường. Hai loại Ngưng thở khi ngủ bạn cần lưu ý:
a. Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn
- Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (Obstructive Sleep Apnoea): Là chứng ngưng thở khi ngủ phổ biến hơn, xảy ra khi đường thở bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn. Tình trạng này có thể do béo phì, nghiện rượu, tật hàm nhỏ hoặc phì đại tuyến amidan.
b. Ngưng thở khi ngủ do trung ương
- Ngưng thở khi ngủ do trung ương (Central Sleep Apnoea): Xảy ra do sự bất ổn của trung tâm hô hấp khiến não không gửi tín hiệu thích hợp đến các cơ kiểm soát hoạt động thở. Nguyên nhân có thể do tổn thương thân não, đột quỵ, viêm não, chấn thương cổ, suy tim sung huyết, sử dụng các loại thuốc như thuốc phiện, morphine, oxycodone hoặc codeine.
Đôi khi một người có thể bị cả hai loại ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn và do trung ương.
3. Đối tượng dễ mắc phải chứng ngưng thở khi ngủ
Ngưng thở khi ngủ có thể xảy ra với tất cả mọi người, kể cả trẻ em, nhưng phổ biến hơn ở tuổi trung niên trở lên, nam nhiều hơn nữ. Một số đối tượng phổ biến của chứng ngưng thở khi ngủ là:
- Nam giới;
- Phụ nữ tiền mãn kinh;
- Người thừa cân béo phì;
- Người trên 40 tuổi;
- Người có kích thước cổ lớn (chu vi vòng cổ lớn hơn 43 cm đối với nam và lớn hơn 38 cm với phụ nữ);
- Người có cấu trúc bất thường về đường hô hấp trên như: amidan lớn, lưỡi lớn, xương hàm nhỏ, xương hàm ra sau, tắc nghẽn mũi;
- Người bị các vấn đề về xoang mũi;
- Người nghiện thuốc lá và rượu;
- Sử dụng thuốc an thần hoặc chất gây nghiện;
- Người có tiền sử gia đình, đặc biệt là cha mẹ, anh chị em bị chứng ngưng thở khi ngủ;
- Người đang bị các bệnh như tiểu đường, cao huyết áp, nhược giáp, bệnh tim mạch…
Trong đó, tình trạng ngưng thở khi ngủ xảy ra ở trẻ em thường liên quan đến các vấn đề về tai - mũi - họng và thừa cân béo phì.
4. Ảnh hưởng của ngưng thở khi ngủ đến cơ thể
Ngưng thở khi ngủ có thể dẫn đến hậu quả thứ phát như tai nạn giao thông
Chứng ngưng thở khi ngủ nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể gây ảnh hưởng lâu dài tới sức khỏe, dẫn đến một số vấn đề như:
- Rối loạn nhịp tim, đau thắt ngực, suy tim và nhồi máu cơ tim;
- Huyết áp cao;
- Tai biến mạch máu não;
- Đột quỵ;
- Đột tử trong khi ngủ;
- Tiểu đường;
- Hen suyễn;
- Giảm trí nhớ, giảm tập trung;
- Thay đổi cảm xúc và trầm cảm;
- Mệt mỏi ban ngày có thể dẫn đến tai nạn lao động, tai nạn giao thông và giảm chất lượng cuộc sống;
- Những người bị ngưng thở khi ngủ nếu không được chẩn đoán trước khi phẫu thuật gây mê có thể gây nguy hiểm tính mạng vì tình trạng nằm ngửa dẫn đến khó thở;
- Việc ngưng thở khi ngủ thường kèm theo ngáy to, có thể làm sứt mẻ mối quan hệ giữa vợ chồng.
Ở trẻ em, ngưng thở khi ngủ còn có thể gây ra chứng tăng động giảm chú ý, hay gây gổ, quấy khóc, tiểu dầm và giảm thành tích học tập.
5. Cách chẩn đoán chứng ngưng thở khi ngủ
Đo đa ký giấc ngủ là phương pháp để chẩn đoán chứng ngưng thở khi ngủ
Bản thân người bệnh có thể không phát hiện mình bị ngưng thở khi ngủ. Vì vậy sự quan sát giấc ngủ từ người thân là rất quan trọng để bệnh được phát hiện kịp thời. Một số biểu hiện của chứng ngưng thở khi ngủ bao gồm:
- Ngáy to kèm theo ngừng thở;
- Thức giấc nhiều lần trong đêm;
- Tỉnh giấc đột ngột do bị ngạt thở, khịt mũi hoặc thở hổn hển;
- Đi vệ sinh nhiều vào ban đêm;
- Đổ mồ hôi ban đêm;
- Khô miệng hoặc đau họng sau khi tỉnh dậy;
- Đau đầu sau khi thức dậy;
- Khó ngủ hoặc mất ngủ dẫn đến buồn ngủ quá mức vào ban ngày;
- Khó tập trung, giảm chú ý và hay quên;
- Dễ tức giận hoặc trầm cảm;
- Thay đổi tâm trạng;
- Tăng cân hoặc béo phì;
- Giảm hứng thú tình dục hoặc bị rối loạn chức năng tình dục.
Để kiểm tra, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện đo đa ký giấc ngủ. Đây là một phương pháp giám sát hơi thở và các chức năng cơ thể khác trong khi ngủ, phát hiện bạn có đang bị ngưng thở khi ngủ không và bị loại nào. Bên cạnh đó, bạn cần được đánh giá chỉ số BMI, khám các chuyên khoa hô hấp, tai mũi họng, tim mạch và nội thần kinh nếu cần thiết.
Chứng ngưng thở khi ngủ cần được phân biệt với một số vấn đề khác như: thiếu ngủ, ngủ gà, trầm cảm, tác dụng phụ của thuốc, chứng ngũ rũ hoặc chứng rối loạn giấc ngủ nguyên phát.
6. Điều trị chứng ngưng thở khi ngủ
Việc điều trị chứng ngưng thở khi ngủ dựa trên nguyên tắc giữ cho đường thở mở trong khi ngủ. Một số phương pháp được áp dụng là áp suất đường thở dương liên tục (CPAP), thở áp lực dương (BPAP), hỗ trợ thông khí (ASV), bổ sung oxy và sử dụng thuốc.
Trong một số trường hợp tắc nghẽn do cấu trúc hàm, mũi hoặc cổ họng, bạn có thể được chỉ định phẫu thuật để loại bỏ vật cản và mở rộng đường dẫn khí.
Một số lời khuyên để điều trị chứng ngưng thở khi ngủ là:
- Giảm cân;
- Bỏ thuốc lá;
- Kiêng bia rượu;
- Tránh sử dụng ma túy và thuốc opioid (morphine, oxycodone và codein);
- Tập thể dục;
- Thay đổi tư thế ngủ.
7. Phòng tránh chứng ngưng thở khi ngủ
Tự thay đổi một số thói quen và lối sống sẽ giúp ích cho bạn trong việc phòng tránh chứng ngưng thở khi ngủ, ví dụ như:
- Giữ cân nặng hợp lý bằng chế ăn uống lành mạnh và tập luyện thể dục thường xuyên.
- Thực hiện chế độ giảm cân nếu bạn bị thừa cân béo phì;
- Tránh hút thuốc lá, uống rượu và sử dụng thuốc an thần, kể cả thuốc ngủ.
Quan trọng nhất là bạn cần đi khám ngay nếu có các biểu hiện ngáy to, các đợt ngưng thở khi ngủ, thức giấc đột ngột kèm theo khó thở. Việc điều trị kịp thời có thể tránh nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm khác và giúp cải thiện cuộc sống của bạn.
ThS.BS VŨ TRẦN THIÊN QUÂN