Nhiều người nghĩ rằng bệnh tiểu đường (Đái tháo đường) là do ăn nhiều thực phẩm chứa đường mà ra. Nhưng sự thật có phải vậy không? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn giải đáp điều này.

 
Ăn nhiều đường có bị tiểu đường không?

1. Bệnh tiểu đường là gì?

Insulin là hormone được sản xuất bởi tuyến tụy, có vai trò vận chuyển glucose trong máu vào tế bào. Khi tuyến tụy sản xuất không đủ insulin hoặc tế bào đề kháng insulin, sẽ dẫn đến tình trạng glucose vẫn tồn tại trong máu. Lượng đường trong máu cao là tiêu chuẩn để chẩn đoán bệnh tiểu đường (đái tháo đường).

Có hai loại bệnh tiểu đường chính là:

- Tiểu đường tuýp 1: Chỉ chiếm 5-10% tổng số các trường hợp tiểu đường. Nguyên nhân chủ yếu là do di truyền, hệ thống miễn dịch phá hủy tế bào beta tụy làm tuyến tụy không thể sản xuất đủ insulin. 

- Tiểu đường tuýp 2: Chiếm đến 90-95% tổng số các trường hợp tiểu đường. Nguyên nhân chủ yếu là do chế độ ăn uống và sinh hoạt. Nó xảy ra khi tuyến tụy bị tổn thương và không sản xuất đủ insulin hoặc do các tế bào giảm khả năng đáp ứng với insulin. 

Bệnh tiểu đường có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về động mạch, tim, ảnh hưởng dây thần kinh, tổn thương thận và mắt.

2. Đường có phải là nguyên nhân gây ra bệnh tiểu đường không?

Ngay từ cái tên bệnh tiểu đường hoặc đái tháo đường đã làm người ta nghĩ rằng bệnh tiểu đường là do ăn nhiều đường. Nhưng thực tế, đường bổ sung chỉ là một trong những yếu tố nguy cơ, còn rất nhiều yếu tố khác có thể gây ra bệnh tiểu đường.

Khi nói về đường là chúng ta đang nhắc đến đường ăn được làm từ mía hoặc củ cải đường, nhưng có nhiều hơn một loại đường.

a. Đường ăn

Đường ăn (sucrose) được sử dụng rộng rãi để nấu ăn, pha vào nước uống hoặc thêm vào thực phẩm chế biến. 

Sucrose là đường đơn giản, với cấu trúc chỉ một phân tử glucose và một phân tử fructose. Do đó nó dễ dàng được phân tách bởi enzym tại ruột non trước khi đi vào máu.

Khi đường có trong máu, tuyến tụy sẽ tiết ra insulin để đưa glucose vào tế bào để chuyển hóa thành năng lượng. Trong khi đó, phần lớn fructose được đưa đến gan, nơi nó được chuyển hóa thành glucose hoặc chất béo. 

Khi fructose quá nhiều sẽ có tác động tiêu cực lên gan làm gan nhiễm mỡ, có thể gây ra tình trạng viêm và kháng insulin. Những điều này sẽ dẫn đến tuyến tụy sản xuất insulin bất thường, gây ra bệnh tiểu đường type 2.

Nếu bạn ăn lượng đường quá mức cơ thể cần thì lượng fructose dư thừa sẽ chuyển hóa thành chất béo và lưu trữ dưới dạng mỡ cơ thể, gây thừa cân béo phì. Hơn nữa, tiêu thụ nhiều đường có thể tác động đến hormone leptin tạo cảm giác no, từ đó bạn có thể cảm thấy nhanh đói và ăn nhiều hơn. Thừa cân béo phì là một yếu tố nguy cơ của bệnh tiểu đường. 

Mỡ cơ thể khi tích trữ ở dạng mỡ nội tạng rất có hại cho sức khỏe, có thể gây ra gan nhiễm mỡ, xơ vữa động mạch và bệnh tim. 

b. Đường tự nhiên

 
Đường tự nhiên có trong trái cây, rau củ không gây ra tiểu đường

Đường tự nhiên là đường không qua sản xuất hay chế biến, nó có sẵn trong trái cây và rau củ quả. Đường tự nhiên có cấu trúc hóa học phức tạp hơn, bao gồm cả chất xơ, nước, chất chống oxy hóa và các thành phần dinh dưỡng khác. Do đó, các enzym ở ruột non mất nhiều thời gian hơn để tiêu hóa và hấp thụ chúng.

Đường tự nhiên không gây đột biến đường huyết và bản thân trái cây, rau củ cũng chứa ít đường hơn rất nhiều so với các loại thực phẩm chứa đường đã qua chế biến. Ngược lại, ăn nhiều trái cây mỗi ngày còn có thể làm giảm nguy cơ tiểu đường.

c. Nước ép trái cây

Nước ép trái cây vốn không tốt bằng trái cây tươi, bởi trong quá trình ép nước nó đã bị loại bỏ chất xơ và một số thành phần dinh dưỡng khác, trong khi vẫn giữ nguyên lượng đường.

Và đa số mọi người khi uống nước ép trái cây đều thêm đường hoặc sữa. Điều này có thể làm tăng lượng đường trong máu dẫn đến bệnh tiểu đường type 2.

d. Chất ngọt tự nhiên

Mật ong, nước ép trái cây cô đặc, siro bắp… là những chất ngọt tự nhiên thường được sử dụng trong ngành công nghiệp thực phẩm. Mặc dù các chất ngọt tự nhiên này không gây hại như fructose, nhưng chúng cũng được xem là đường tinh khiết và không chứa nhiều dinh dưỡng. Chính vì vậy, bạn không nên lạm dụng loại chất ngọt này.

e. Chất tạo ngọt tổng hợp

Chất tạo ngọt tổng hợp được sản xuất từ các chất hữu cơ và vô cơ trong nhà máy. Chúng thường được sử dụng ở những người bị tiểu đường và béo phì như một cách thay thế cho đường sucrose. Chất tạo ngọt tổng hợp được tạo ra hoàn toàn nhân tạo nên không phân hủy trong quá trình tiêu hóa, cũng không thể chuyển hóa thành năng lượng. 

Chất tạo ngọt tổng hợp không làm tăng lượng đường trong máu, nhưng chúng cũng có liên quan đến bệnh tiểu đường type 2. Chúng ảnh hưởng đến cảm giác thèm ăn, đặc biệt là thèm ăn ngọt. Một số nghiên cứu còn phát hiện ra chất tạo ngọt tổng hợp có thể gây tác động xấu đến một số lợi khuẩn trong đường ruột, làm ảnh hưởng đến quá trình dung nạp glucose và hấp thu chất dinh dưỡng.

3. Các yếu tố nguy cơ khác gây ra bệnh tiểu đường

Bên cạnh đường bổ sung, có nhiều tố khác có thể tác động đến hoạt động sản xuất insulin gây ra bệnh tiểu đường như:

- Thừa cân béo phì được xem là yếu tố chính dẫn đến tiểu đường type 2. Thừa cân béo phì chủ yếu do chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa, sử dụng nhiều rượu bia, thiếu ngủ và lười vận động.

- Ít vận động đồng nghĩa với việc bạn ít tiêu thụ năng lượng, là yếu tố làm tăng lượng đường fructose chuyển hóa thành chất béo. Việc tập thể dục thường xuyên có thể làm giảm một nửa nguy cơ bị tiểu đường.

- Hút thuốc lá cực kì có hại cho cơ thể, nó không chỉ ảnh hưởng đến phổi, tim mạch, thần kinh, gan, hệ tiêu hóa, mà còn làm tăng gấp đôi nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. 

- Ngưng thở khi ngủ là một chứng rối loạn giấc ngủ liên quan đến hệ thần kinh. Ngưng thở khi ngủ có thể làm tăng nguy cơ tiểu đường.

- Di truyền là yếu tố nguy cơ của cả hai loại tiểu đường type 1 và type 2. Một phần là do khi mọi người cùng sinh hoạt trong môi trường chung sẽ có chung một thói quen ăn uống.

4. Ăn như thế nào để giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường

 
Hạn chế ăn thực phẩm chứa đường để giảm nguy cơ tiểu đường

Để bảo vệ sức khỏe khỏi bệnh tiểu đường, điều đầu tiên bạn cần làm là hạn chế đường ăn khỏi chế độ dinh dưỡng. Bên cạnh đó, bạn cần tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc và giữ cân nặng hợp lý. Khi chọn lựa thực phẩm ăn uống, bạn nên tuân thủ một số nguyên tắc sau:

- Nên ăn ngũ cốc nguyên hạt và các loại hạt;

- Ăn nhiều trái cây, rau củ, đặc biệt là các loại rau lá xanh;

- Hạn chế uống rượu;

- Không hút thuốc lá;

- Hạn chế bánh kẹo, bánh ngọt nhiều đường và nước ngọt, kể cả thực phẩm có chất ngọt tự nhiên;

- Tập thói quen đọc thành phần dinh dưỡng của các loại thực phẩm chế biến. Lưu ý rằng đường có thể được ghi với nhiều loại tên gọi khác nhau trên nhãn sản phẩm.

- Chỉ tiêu thụ đường bổ sung dưới 10% tổng năng lượng được hấp thu vào cơ thể theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới.