Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ CKI Võ Trần Thành Nhân - Bác sĩ Tai Mũi Họng - Phòng khám Bệnh viện Đại học Y Dược 1

Viêm mũi xoang là một tình trạng phổ biến, xảy ra do nhiễm virus đường hô hấp trên, dị ứng, bất thường giải phẫu mũi xoang hoặc các nguyên nhân khác. Đau xoang, chảy nước mũi và nghẹt mũi là những triệu chứng phổ biến của viêm mũi xoang.

1. Viêm mũi xoang là gì?

Viêm mũi xoang là tình trạng viêm mũi và các xoang cạnh mũi bị sưng, viêm, tích tụ chất nhầy bên trong.

Xoang là những túi hốc rỗng, chứa đầy khí, nằm sau trán, mũi, gò má và ở giữa mắt. Xoang sản xuất chất nhầy để bảo vệ cơ thể bằng cách bẫy và di chuyển dị nguyên ra xa. Đôi khi, virus hoặc chất gây dị ứng gây ra quá nhiều chất nhầy, làm tắc lỗ thông của xoang. Chất nhầy ứ đọng trong hốc mũi xoang là môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.

Viêm mũi xoang có các mức độ sau:

- Viêm xoang cấp tính bắt đầu đột ngột và kéo dài 1-2 tuần sau khi nhiễm virus. Trong trường hợp nhiễm trùng do vi khuẩn, viêm xoang cấp tính có thể kéo dài từ 2-4 tuần. Nhiễm trùng thường là một phần của cảm lạnh, cảm cúm hoặc các bệnh đường hô hấp khác.

- Viêm xoang bán cấp có thể kéo dài đến 3 tháng, từ 4 đến 12 tuần. Tình trạng này thường xảy ra với các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc dị ứng theo mùa, được xem là giai đoạn chuyển tiếp từ viêm xoang cấp sang viêm xoang mạn.

- Viêm xoang mạn tính kéo dài trên 3 tháng hoặc tiếp tục tái phát. Viêm xoang mạn tính có thể xảy ra do nhiễm khuẩn, nhưng chủ yếu do dị ứng dai dẳng hoặc các vấn đề về cấu trúc mũi (ví dụ: polyp mũi, lệch vách ngăn mũi).

Viêm mũi xoang là một tình trạng phổ biến

2. Nguyên nhân gây viêm mũi xoang là gì?

Nguyên nhân gây viêm mũi xoang cấp tính điển hình thường bắt đầu với viêm nhiễm virus đường hô hấp trên kéo dài trên 10 ngày. Tác nhân phổ biến nhất là:

- Streptococcus Pneumonia

- Haemophilus Influenza

- Moraxella Catarrahalis

Các nguyên nhân khác gây viêm mũi xoang là:

- Dị ứng

- Trào ngược dạ dày – thực quả

- Hít phải bụi, khói thuốc, hóa chất, phấn hoa…

- Hít phải bào tử nấm từ môi trường

- Vẹo vách ngăn mũi

- Xoang hơi cuốn giữa

- Quá phát mỏm móc

- Bóng sàng

- VA quá phát

- Chấn thương mũi xoang

- Các khối u vòm mũi họng

- Bị suy giảm miễn dịch

- Bệnh xơ nang - một tình trạng tích tụ chất nhầy trong hệ hô hấp

- Bị bệnh răng miệng

3. Triệu chứng của viêm mũi xoang 

 
Vị trí xoang mũi

a. Đau xoang 

Đau xoang (đau và nhức vùng mặt) là một triệu chứng phổ biến của bệnh viêm xoang. Tình trạng viêm và sưng tấy khiến các xoang đau nhức. Thông thường cơn đau do viêm xoang cấp tính gây ra sẽ nghiêm trọng hơn. Xoang tại một vị trí có thể ảnh hưởng đến vùng xung quanh gây đau, sưng và đỏ. 

- Viêm xoang hàm gây đau ở vùng mặt trước xoang hàm, đau răng và nhức vùng trán.

- Viêm xoang trán gây đau nhức ở vùng trán.

- Viêm xoang sàng gây ra đau đằng sau và giữa hai mắt, nhức vùng trán, viêm tấy quanh ổ mắt và chảy nước mắt.

- Viêm xoang bướm ít gây đau cục bộ hơn.

b. Chảy nước mũi

Các dịch trong xoang bị nhiễm trùng có thể chảy vào đường mũi, khiến bạn phải sổ mũi liên tục. Nước mũi có thể màu trắng đục, màu xanh hoặc vàng. Dịch nhầy cũng có thể đi qua mũi và chảy xuống phía sau cổ họng.

c. Nghẹt mũi

Nhiễm trùng gây sưng xoang, niêm mạc mũi đỏ và phù nề, gây ngạt mũi và tắc nghẽn, hạn chế khả năng thở bằng mũi. Nghẹ mũi dẫn đến ngửi kém hoặc mất ngửi.
Đau đầu do xoang

Bên cạnh đau nhức tai, đau răng, đau hàm và má; áp lực và sưng tấy xoang có thể gây đau đầu. Cơn đau đầu do viêm xoang nặng hơn vào buổi sáng vì chất nhầy tích tụ trong xoang suốt đêm. 

Khi thay đổi áp suất (đi lên cao, đi máy bay, lặn dưới biển) tạo ra sự chênh lệch áp suất giữa không khí và các xoang, có thể khiến cho cơn đau đầu trở nên tồi tệ hơn.
Ngứa cổ họng và ho

Khi dịch từ xoang chảy xuống phía sau cổ họng, nó có thể gây ho và ho dai dẳng, đặc biệt là vào ban đêm khi nằm ngủ hoặc buổi sáng sau khi thức dậy. Tình trạng này có thể gây khó ngủ. Hãy nằm thẳng và kê cao đầu khi ngủ để giảm triệu chứng.

d. Đau họng và khàn giọng

Khi chất nhầy chảy xuống sau cổ họng có thể gây đau rát cổ họng. Ban đầu, nó chỉ gây nhột và ngứa. Nhưng khi tình trạng nhiễm trùng kéo dài trong vài tuần hoặc hơn, chất nhầy có thể gây kích ứng và làm viêm cổ họng, dẫn đến đau họng và khàn giọng.

Ngoài ra, viêm mũi xoang có thể gây ra một số triệu chứng khác như: sốt và ớn lạnh, hơi thở hôi, viêm tấy quanh ổ mắt, đau răng và đau nhức tai.

4. Khi nào cần đi khám nếu bị viêm mũi xoang

 
Viêm mũi xoang có thể khiến bạn không ngửi được mùi

Viêm mũi do virus thường có thể tự khỏi. Tuy nhiên, nếu bạn bị chảy nước mũi, nghẹt mũi, đau vùng mặt kéo dài hơn 10 ngày; bị sốt cao hoặc nhiễm trùng tái phát, bạn nên gặp bác sĩ để được điều trị. Điều trị sớm, dứt điểm giúp ngăn ngừa viêm xoang chuyển thành mạn tính và gây biến chứng.

Viêm mũi xoang nặng nếu không được điều trị có thể gây ra một số biến chứng nguy hiểm như:

- Viêm nhiễm ổ mắt: phù nề, viêm nhiễm ở mi mắt, viêm mô tế bào ổ mắt;

- Viêm màng não;

- Áp xe ngoài màng cứng, cuối cùng có thể dẫn tới áp xe não;

- Tắc tĩnh mạch xoang hang, có thể dẫn đến liệt mắt và mù lòa;

- Khối sưng phồng của Pott

Biến chứng do viêm mũi xoang dễ xảy ra hơn ở những người bị suy giảm miễn dịch, có bệnh lý nền (đặc biệt là bệnh đáo tháo đường), bị polyp mũi, vẹo vách ngăn mũi hay nhiễm cầu khuẩn Streptococcus, Stapylocossus …

5. Cách phòng ngừa viêm mũi xoang

Một lối sống lành mạnh, hạn chế khả năng tiếp xúc với vi trùng và chất gây dị ứng có thể giúp làm giảm nguy cơ bị viêm mũi xoang. Để phòng ngừa viêm mũi xoang, bạn nên:
- Tiêm vắc xin cúm hàng năm;

- Tránh tiếp xúc với những người đang bị bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, chẳng hạn như cảm lạnh hoặc cúm;

- Khi bị cảm cúm cần có chế độ ăn uống, nghỉ ngơi và điều trị hợp lý;

- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc nước rửa tay, đặc biệt là trước và sau khi ăn, sau khi đi vệ sinh, khi đi ra ngoài chơi;

- Hạn chế tiếp xúc với khói, bụi, hóa chất, phấn hoa và các chất gây dị ứng hoặc kích ứng mũi và xoang;

- Nếu bị trào ngược dạ dày – thực quản thì cần quan tâm điều trị;

- Nếu viêm mũi xoang gây ra bởi dị ứng thì kiểm soát dị ứng là cần thiết để ngăn ngừa các đợt viêm xoang lặp đi lặp lại.

- Không hút thuốc lá, thuốc lào và tránh hít khói thuốc thụ động (hút thuốc làm hỏng các yếu tố bảo vệ tự nhiên của mũi, miệng, cổ họng và hệ hô hấp);

- Thường xuyên lau dọn vệ sinh nhà ở, nơi làm việc.

Viêm mũi xoang có thể điều trị được và hầu hết mọi người có thể tự khỏi trong vòng 1-2 tuần nếu được chăm sóc và dùng thuốc đúng cách. Tuy nhiên, trong trường hợp bạn bị viêm xoang mạn tính hoặc tái phát nhiều lần, bạn cần đi khám bác sĩ.