Xét nghiệm globulin miễn dịch (gamma globulin) cung cấp thông tin về hệ thống miễn dịch, giúp chẩn đoán các rối loạn của hệ thống miễn dịch, các tình trạng hay bệnh lý ảnh hưởng đến một hoặc các nhóm globulin miễn dịch. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn các thông tin về xét nghiệm này.
Xét nghiệm máu globulin miễn dịch
1. Globulin miễn dịch là gì?
Protein toàn phần trong máu bao gồm albumin và globulin. Globulin lại được chia thành các loại alpha, beta và gamma globulin.
Sở dĩ gamma globulin được gọi là globulin miễn dịch vì chúng có tất cả các đặc tính miễn dịch cơ bản về khả năng phản ứng đối với các kháng nguyên đặc hiệu. Trong lịch sự, hai thuật ngữ gamma globulin và kháng thể được sử dụng như các từ đồng nghĩa, cũng như các ký hiệu Ig và y, nhưng hiện nay không sử dụng tương ứng như thế nữa.
Về cấu trúc, gamma globulin có chứa 2 chuỗi nặng polypeptid (chứa acid amin thuộc tuýp alpha, gamma, mu, delta, espsilon) và 2 chuỗi nhẹ (chứa acid amin thuộc tuýp kappa hay lambda).
Khi điện di có thể tách biệt được 5 nhóm gamma globulin là: IgG, IgA, IgM, IgD và IgE.
- IgG: Chiếm 75% các globulin miễn dịch, chức năng chính là giúp cơ thể chống lại các kháng nguyên ngoại sinh (virus, vi khuẩn, độc tố), vì vậy IgG xuất hiện sau IgM là một bằng chứng cho thấy cơ thể đã có đáp ứng miễn dịch hay đã nhiễm trùng trước đó.
- IgA: Chiếm khoảng 10-15% các globulin miễn dịch, là tuyến phòng vệ miễn dịch đầu tiên để chống lại các vi sinh vật tấn công qua niêm mạc đường hô hấp, tiêu hóa và tiết niệu.
- IgM: Chiếm khoảng 7-10% các globulin miễn dịch, giúp tăng độ nhớt của huyết tương, là kháng nguyên xuất hiện đầu tiên nên được xem là bằng chứng mới mắc một nhiễm trùng.
- IgD: Chiếm số lượng rất ít, chỉ khoảng 0.2% trong tổng số các globulin miễn dịch, vai trò của nó còn đang được nghiên cứu thêm.
- IgE: Chiếm số lượng ít nhất trong tổng số globulin miễn dịch, chủ yếu do niêm mạc đường hô hấp và tiêu hóa tiết ra, là các kháng thể tham gia vào phản ứng dị ứng.
2. Xét nghiệm globulin miễn dịch là gì?
Xét nghiệm glubulin miễn dịch hay gamma globulin là xét nghiệm đánh giá tình trạng thiếu hụt hoặc rối loạn gamma globulin. Xét nghiệm globulin miễn dịch có thể thực hiện trên mẫu máu hoặc nước tiểu.
Có các phương pháp xét nghiệm globulin miễn dịch là: điện di protein, điện di miễn dịch và định lượng các globulin miễn dịch.
3. Mục đích của xét nghiệm globulin miễn dịch là gì?
Xét nghiệm giúp phát hiện các kháng thể đơn dòng vô căn gợi ý rối loạn globulin cần theo dõi, hoặc kháng thể đơn dòng thứ phát sau một bệnh lý nào đó cần tìm nguyên nhân; hoặc phát hiện kháng thể đơn dòng giúp chẩn đoán chính xác và xác định mức độ lan tỏa của bệnh đa u tủy xương, bệnh Waldenstrom.
Xét nghiệm giúp phát hiện các kháng thể đa dòng thường liên quan với bệnh gan hay bệnh mạn tính cần tìm nguyên nhân.
Xét nghiệm chẩn đoán các tình trạng giảm gamma globulin máu, từ đó giúp dự đoán nguy cơ nhiễm trùng tái phát. Bao gồm tình trạng không có gamma globulin máu liên quan với nhiễm sắc thể X, các thiếu hụt riêng lẻ các globulin miễn dịch, thiếu hụt đơn lẻ đối với IgA.
Xét nghiệm globulin miễn dịch trong bệnh đa u tủy xương
4. Cách thực hiện xét nghiệm globulin miễn dịch
Xét nghiệm gamma globulin máu thực hiện giống như các xét nghiệm máu thông thường. Xét nghiệm cần hoặc không cần phải nhịn đói trước khi lấy máu (tùy vào yêu cầu của bác sĩ). Kỹ thuật viên sử dụng một kim tiêm nhỏ đâm vào tĩnh mạch ở khuỷu tay hoặc bàn tay bệnh nhân, rút một lượng máu cần thiết, bảo quản mẫu trong một ống nghiệm rồi gửi đến phòng xét nghiệm để phân tích.
Xét nghiệm gamma globulin niệu thực hiện bằng cách lấy mẫu bệnh phẩm nước tiểu 24h.
5. Ý nghĩa của xét nghiệm globulin miễn dịch
Các giá trị được sử dụng để tham chiếu dưới đây chỉ sử dụng để tham khảo, vì các giá trị này có thể khác nhau tùy theo từng phương pháp xét nghiệm của từng phòng thí nghiệm.
Giá trị gamma globulin huyết thanh bình thường là: 9-20% protein toàn phần.
Định lượng các loại globulin miễn dịch trong máu người lớn:
- IgG: 639 – 1249 mg/dL hoặc 6,39 – 13,49 g/L
- IgA: 70 – 312 mg/dL hoặc 0,7 – 3,12 g/L
- IgM: 56 – 352 mg/dL hoặc 0,56 – 3,52 g/L
- IgD: 0,5 – 3 mg/dL hoặc 0,005 – 0,03 g/L
- IgE: 0,01 – 0,04 mg/dL hoặc 0,0001 – 0,0004 g/L
Các globulin miễn dịch trong nước tiểu:
- Chuỗi kappa: < 7 mg/24h
- Chỗi lambda: < 4 mg/24h
- Tỉ lệ kappa/lambda: 1 – 4
Trong điều kiện bình thường, nước tiểu có rất ít các globulin miễn dịch. Globulin xuất hiện nhiều trong nước tiểu chủ yếu do 2 tình trạng là: tổn thương thận và đa u tủy xương.
a. Gamma globulin huyết thanh tăng có ý nghĩa gì?
Tăng gamma globulin đa dòng thường gặp trong các trường hợp: xơ gan, nhiễm trùng, sarcoidose, khối u, bệnh tự miễn, viêm tuyến giáp.
Tăng gamma globulin đơn dòng thường gặp trong các trường hợp: bệnh gamaglobulin lành tính hay vô căn, bệnh gamaglobulin đơn dòng thứ phát, bệnh đa u tủy xương có tiết kháng thể…
Globulin miễn dịch IgG có thể tăng trong các tình trạng:
- Bệnh đa u tủy xương dòng IgG
- Bệnh lý nhiễm trùng
- Bệnh gan
- U lympho
- Bệnh xơ kết rải rác
- Giang mai thần kinh
- Bệnh do ký sinh trùng
- Thấp tim
- Bệnh sarcoidose
- Hội chứng Sjogren
- Bệnh lupus ban đỏ hệ thống
- Suy dinh dưỡng nặng
Globulin miễn dịch IgA có thể tăng trong các tình trạng:
- Nghiện rượu
- Ung thư biểu mô
- Xơ gan
- Nhiễm trùng mạn tính
- Rối loạn protein máu
- Gắng sức
- Bệnh lý gan
- Đa u tủy xương
- Vàng da tắc mật
- Viêm khớp dạng thấp
- Viêm xoang
Globulin miễn dịch có thể tăng trong các tình trạng nhiễm trùng
Globulin miễn dịch IgM có thể tăng trong các tình trạng:
- Nhiễm actinomyces
- Bệnh do Bartenellose
- Các nhiễm trùng do nấm
- Tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng
- Sốt rét
- Viêm khớp dạng thấp
- Bệnh lupus ban đỏ hệ thống
- Bệnh do trypanosomia
- Bệnh tăng macroglobulin máu của Waldenstrom
Globulin miễn dịch IgE có thể tăng trong các tình trạng:
- Hen phế quản
- Viêm da dị ứng
- Chàm
- Dị ứng thức ăn và thuốc
- Bệnh sốt cỏ khô (Hay fever)
- Bệnh đa u tủy xương loại IgE
- Bệnh bọng nước da dạng pemphigus
- Viêm quanh động mạch thành nút
- Viêm mũi dị ứng
- Viêm xoang
- Hội chứng Wiskott-Aldrich
Globulin miễn dịch IgD có thể tăng trong các tình trạng:
- Bệnh tự miễn
- Các nhiễm trùng mạn tính
- Rối loạn protein máu
- Bệnh đa u tủy xương loại IgD
b. Gamma globulin huyết thanh giảm có ý nghĩa gì?
Gamma globulin huyết thanh thường giảm trong các trường hợp: giai đoạn sau sinh, hòa loãng máu, hội chứng thận hư, bỏng, bệnh đường ruột gây mất protein, điều trị ức chế miễn dịch, xâm lấn tủy xương, giảm hoặc không có gamma globulin máu bẩm sinh.
Globulin miễn dịch IgG có thể giảm trong các tình trạng:
- Không có gamma globulin máu
- AIDS
- Các nhiễm trùng do vi khuẩn
- Thiếu hụt miễn dịch thể dịch
- Bệnh đa u tủy xương loại IgA
- Bệnh leukemia
- Bất sản tủy dạng lympho
- Tiền sản giật
Globulin miễn dịch IgA có thể giảm trong các tình trạng:
- Không có gamma globulin máu
- Bệnh xoang phế quản mạn tính
- Giãn mạch thất điều di truyền
- Thiếu hụt miễn dịch thể dịch
- Giảm gamma globulin máu
- Viêm ruột
- Những tháng cuối thai kỳ
- Bệnh leukemia
- Hội chứng thận hư
Gamma globulin giảm trong các tình trạng gây suy giảm hệ miễn dịch
Globulin miễn dịch IgM có thể giảm trong các tình trạng:
- Không có gamma globulin máu
- Bệnh nhiễm amyloid
- Thiếu hụt miễn dịch thể dịch
- Giảm gamma globulin máu
- Bệnh đa u tủy xương loại IgG và IgA
- Viêm ruột
- Bệnh leukemia
- Bất sản tủy dạng lympho
- Hội chứng thận hư
Globulin miễn dịch IgE có thể giảm trong các tình trạng:
- Ung thư biểu mô giai đoạn nặng
- Không có gamma globulin máu
- AIDS
- Giãn mạch thất điều
- Thiếu hụt IgE
- Bệnh đa u tủy xương không thuộc loại IgE
Globulin miễn dịch IgD có thể giảm trong các tình trạng
- AIDS
- Bệnh đa u tủy xương không thuộc loại IgD
6. Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm globulin miễn dịch
Các thuốc có thể làm tăng nồng độ các globulin miễn dịch là: Carbamazepin, cholorpromazin, dextran, estrogen, methyl prednisolon, thuốc ngừa thai uống, penicillamin, phenytoin, acid valproic.
Tiêm chủng trong vòng 6 tháng trước đó có thể làm tăng nồng độ các globulin miễn dịch.