1. Cách phân loại nhóm máu

Nhóm máu của chúng ta không giống nhau, được phân thành 8 nhóm theo hệ thống nhóm máu ABO và Rh. Nhóm máu giữ vai trò rất quan trọng trong y học để đảm bảo việc truyền máu diễn ra an toàn và hiệu quả.

Máu được tạo thành từ các tế bào hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu trong một chất lỏng gọi là huyết tương. 

Tính đến năm 2019, Hội Truyền máu Quốc tế đã công nhận 39 hệ nhóm máu. Trong đó ABO và Rh là hai hệ nhóm máu quan trọng nhất trong lĩnh vực truyền máu, cùng với nhau tạo thành 8 nhóm máu cơ bản: A+, A-, B+, B-, O+, O-, AB+, AB-.

Nhóm máu được xác định bởi các kháng nguyên và kháng thể trong máu.

- Kháng nguyên được hiểu đơn giản là bất kỳ loại phân tử nào mà hệ thống miễn dịch có thể đáp ứng, được tìm thấy trên bề mặt của các tế bào hồng cầu.

- Kháng thể là các protein được tìm thấy trong huyết tương. Chúng là một phần quan trọng của hệ thống miễn dịch giúp cơ thể chống lại các tác nhân xâm nhập như vi khuẩn và virus .

2. Hệ thống nhóm máu ABO

8 nhóm máu phổ biến theo hệ ABO và Rh

Kể từ năm 1900, nhà khoa học người Áo Karl Landsteiner khám phá ra nhóm máu ABO đã có tác động lớn đến khoa học pháp y và phẫu thuật. Năm 1902, học trò của ông đã phát hiện ra nhóm máu chính thứ 4 – AB. Cụ thể:

- Nhóm máu A: Có kháng nguyên A trên hồng cầu (và kháng thể kháng B trong huyết tương).

- Nhóm máu B: Có kháng nguyên B trên hồng cầu (và kháng thể kháng A trong huyết tương).

- Nhóm máu AB: Có cả kháng nguyên A và B trên hồng cầu (nhưng không có kháng thể kháng A và B trong huyết tương).

- Nhóm máu O: Không có kháng nguyên A và B trên hồng cầu (nhưng có cả kháng thể kháng A và B trong huyết tương).

Theo Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương, tỷ lệ nhóm máu tại Việt Nam khoảng: 45% nhóm máu O, 30% nhóm máu B, 20% nhóm máu A và 5% nhóm máu AB.

3. Hệ thống nhóm máu Rhesus

 
Hệ nhóm máu Rh quan trọng bên cạnh nhóm ABO

Cuối những năm 1930 và đầu những năm 1940, Karl Landsteiner và cộng sự đã tìm ra yếu tố Rh khi nghiên cứu khỉ Macacus Rhesus. Từ đó, hệ Rh trở thành hệ thống nhóm máu quan trọng thứ hai bên cạnh ABO.

Hệ Rh được xác định bằng sự hiện diện của kháng nguyên D trong tế bào hồng cầu gọi là Rh+ (Rhesus D dương), hoặc không có sự hiện diện của kháng nguyên D gọi là Rh- (Rhesus D âm).

Tùy theo mỗi nước sẽ có tỷ lệ số người mang nhóm máu Rh+ và Rh- khác nhau. Ở Việt Nam, hầu hết mọi người mang nhóm máu Rh+, ít hơn 0,1% người mang nhóm Rh- (A-,B-,AB-,O-).

Sự ra đời của yếu tố Rh đã giúp các nhà nghiên cứu giải thích được bệnh tan máu ở trẻ sơ sinh (thalassemia) – một tình trạng kháng thể của người mẹ tấn công tế bào máu của em bé.

4. Nguyên tắc truyền máu

Người có nhóm máu O:

- Chỉ nhận được nhóm máu O.

- Có thể truyền cho người có nhóm máu A, B, AB, O.

Người có nhóm máu A:

- Có thể nhận được nhóm máu A, O.

- Có thể truyền cho người có nhóm máu A, AB.

Người có nhóm máu B:

- Có thể nhận được nhóm máu B, O.

- Có thể truyền cho người có nhóm máu B, AB.

Người có nhóm máu AB:

- Có thể nhận được nhóm máu A, B, AB, O.

- Chỉ truyền được cho người có nhóm máu AB.

Ngoài ra, người có yếu tố Rh- chỉ có thể nhận máu Rh-, người có yếu tố Rh+ có thể nhận được cả máu Rh+ và Rh-. 

5. Điều gì xảy ra nếu truyền nhầm nhóm máu

Truyền nhầm nhóm máu sẽ gây ra kết quả rất tồi tệ, có thể dẫn một loạt các phản ứng bao gồm sốc nặng và tử vong nhanh chóng.

Việc xác định nhóm máu rất quan trọng ở phụ nữ mang thai. Nếu phụ nữ mang nhóm máu Rh- lấy chồng có nhóm máu Rh+ thì cần được theo dõi chặt chẽ khi có thai. Trong trường hợp em bé mang nhóm máu Rh+ trái ngược với người mẹ thì cần dùng thuốc dự phòng sớm để đảm bảo tính mạng cho con. 

Người có nhóm máu Rh- sẽ gặp nguy hiểm khi truyền máu Rh+ vào cơ thể. Do đó, những người mang yếu tố Rh- nên lưu ý nhóm máu của mình.

6. Lưu ý cho người có nhóm máu hiếm Rh-

- Bạn và người thân nên xét nghiệm để biết chính xác nhóm máu của mình. 

- Hãy thông báo nhóm máu Rh- của mình cho cơ sở y tế, nhất là khi cần truyền máu.

- Phụ nữ mang nhóm máu Rh- khi mang thai cần theo dõi chặt chẽ. 

- Nhóm máu Rh- là nhóm máu hiếm không phải lúc nào cũng có sẵn tại cơ sở y tế. Bạn nên tham gia câu lạc bộ nhóm máu hiếm để được tư vấn và hỗ trợ nhau khi cần truyền máu.