Viêm loét đại trực tràng chảy máu là bệnh viêm ruột mạn tính. Đây là tình trạng gây viêm, loét trong niêm mạc trực tràng và đại tràng. Điều trị nội khoa bằng thuốc có thể giúp kiểm soát bệnh. Nhưng trong một số trường hợp có thể cần phẫu thuật để điều trị bệnh viêm loét đại trực tràng chảy máu.
Viêm loét đại trực tràng chảy máu là tình trạng mạn tính
1. Viêm loét đại trực tràng chảy máu là bệnh gì?
Viêm loét đại trực tràng chảy máu là tình trạng viêm ruột mạn tính (IBD) với thương tổn liên tục, một dạng, nhiều nhất là ở trực tràng và đại tràng sigma (phần đại tràng gần trực tràng).
Một tình trạng gây viêm ruột mạn tính khác là Crohn. Đây là hai bệnh khác nhau dễ bị nhầm lẫn. Crohn cũng gây ra các tổn thương ở đại tràng nhưng có vùng niêm mạc lành xen giữa.
Viêm loét đại trực tràng chảy máu có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng tuổi khởi phát thường gặp là 15-30 tuổi.
2. Nguyên nhân gây bệnh viêm loét đại trực tràng chảy máu?
Hiện nay, nguyên nhân gây ra viêm loét đại trực tràng vẫn chưa rõ. Nhưng nhiều nghiên cứu cho rằng các yếu tố miễn dịch, di truyền và môi trường đóng một vai trò nào đó gây ra bệnh.
Trong nguyên nhân miễn dịch, có hai tự kháng thể liên quan thường gặp là pANCA (perinuclear antineutrophil cytoplasmic antibodies) và ASCA (anti – Sacharomyces cerevisiae antibodies). Trong đó, pANCA dương tính ở 80% bệnh nhân viêm loét đại trực tràng.
Trong nguyên nhân di truyền, người ta nhận thấy 1/4 người bị viêm loét đại tràng cũng có người thân mắc tình trạng này. Nguy cơ cao hơn khi đó là bố, mẹ, anh chị em ruột. Một nghiên cứu ở Nhật nhận thấy gười có gen HLA-DRB1*1502 (DR2) có nguy cơ mắc bệnh viêm loét đại trực tràng chảy máu cao hơn những người có gen DR4.
Viêm loét đại trực tràng chảy máu phổ biến hơn ở một số nhóm dân tộc nhất định, ví dụ người Do Thái, cũng phần nào cho thấy sự ảnh hưởng của yếu tố di truyền. Thế nhưng, khi cùng nghiên cứu trên một nhóm dân tộc ở các vùng địa lý khác nhau thì tỷ lệ mắc bệnh lại khác nhau. Vì vậy, người ta cũng cho rằng môi trường cũng là một yếu tố tác động đến khả năng mắc bệnh viêm loét đại trực tràng.
Một số người nhầm lẫn rằng căng thẳng và tiêu thụ một số loại thực phẩm có thể gây ra viêm loét đại trực tràng chảy máu. Nhưng đến nay, kết luận cho thấy căng thẳng và thực phẩm chỉ có thể gây ra triệu chứng chứ không phải tác nhân gây bệnh.
Chế độ ăn làm triệu chứng viêm loét đại trực tràng chảy máu nghiêm trọng hơn
3. Triệu chứng của viêm loét đại trực tràng chảy máu
Các triệu chứng của bệnh thường xuất hiện từ từ và phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và vị trí tổn thương. Các triệu chứng của viêm loét đại trực tràng chảy máu tái phát liên tục, tái phát sau 1-2 năm hoặc lâu hơn.
Một số triệu chứng thường gặp là:
- Phân nhầy máu
- Đau quặn bụng
- Đau hố chậu trái
- Tiêu chảy, từ ít đến rất thường xuyên
- Cảm thấy cần đi đại tiện mặc dù ruột đã rỗng
- Biểu hiện viêm đại tràng nặng: sốt, sút cân, xanh xao
Khoảng 1/3 trường hợp bị viêm loét đại trực tràng chảy máu có các triệu chứng ngoài tiêu hóa là:
- Đau khớp, viêm khớp, loãng xương
- Ban đỏ nút, loét miệng, viêm mủ da
- Viêm màng bồ đào, xơ gan mật, amylose thứ phát
Trẻ em bị viêm loét đại trực tràng sẽ chậm phát triển.
4. Chẩn đoán viêm loét đại trực tràng chảy máu
Chẩn đoán viêm loét đại trực tràng chảy máu dựa trên triệu chứng, khám lâm sàng và cận lâm sàng.
Một số xét nghiệm cận lâm sàng có thể được chỉ định là:
- Xét nghiệm máu: công thức máu toàn bộ (CBC), tốc độ máu lắng, protein phản ứng C (CRP), albumin, kháng thể…
- Xét nghiệm phân
- Nội soi đại trực tràng – hồi tràng và sinh thiết
- Giải phẫu bệnh để chẩn đoán mức độ nặng và theo dõi bệnh
- Chụp khung đại tràng có baryt
- Chụp CT, chụp MRI
Viêm loét đại trực tràng chảy máu gây đau bụng
5. Biến chứng của bệnh viêm loét đại trực tràng chảy máu?
Viêm loét đại trực tràng chảy máu có thể gây ra các vấn đề như:
- Hẹp, tắc đại tràng (tình trạng này phổ biến hơn trong bệnh Crohn)
- Giãn đại tràng
- Thủng
- Chảy máu
- Nhiễm trùng huyết
- Nguy cơ ung thư
Hấp thu dinh dưỡng kém do viêm loét đai trực tràng cũng có thể gây ra các vấn đề như:
- Loãng xương
- Sút cân
- Trẻ em chậm tăng trưởng và dậy thì
- Thiếu máu
6. Điều trị bệnh viêm loét đại trực tràng chảy máu
Bệnh viêm loét đại trực tràng chảy máu cần được điều trị bằng cách điều chỉnh thói quen lối sống, điều trị nội khoa và đôi khi là phẫu thuật. Mục tiêu là điều trị triệu chứng, ngăn ngừa các đợt tái phát và biến chứng do viêm loét đại trực tràng chảy máu gây ra. Trong các đợt bệnh nghiêm trọng, bạn có thể cần phải nằm viện điều trị.
Viêm loét đại trực tràng nhẹ có thể điều trị nội khoa bằng thuốc, nhưng các trường hợp nặng hơn có thể cần phẫu thuật, bao gồm:
- Điều trị nội khoa không hiệu quả.
- Có nguy cơ ung thư.
- Thủng, chảy máu nặng hoặc phình đại tràng nhiễm độc.
Viêm loét đại trực tràng chảy máu cần phải điều trị
7. Lưu ý khi bị bệnh viêm loét đại trực tràng chảy máu
a. Nội soi định kỳ
Những người bị viêm loét đại trực tràng chảy máu có nguy cơ bị ung thư đại trực tràng. Nguy cơ này cao hơn ở người bị viêm toàn bộ đại trực tràng trên 8-10 năm.
Do đó, tùy thuộc vào tình trạng bệnh, người bị viêm loét đại trực tràng cần nội soi định kỳ. Trung bình viêm đại tràng được chẩn đoán sau 8 năm cần nội soi 1-2 lần/năm. Viêm đại trực tràng kèm theo viêm đường mật xơ hóa nguyên phát cần nội soi theo dõi mỗi 1-2 năm/lần.
b. Thói quen lối sống
Thói quen ăn uống không gây ra viêm loét đại tràng nhưng có thể làm cho tình trạng bệnh nặng hơn. Một thói quen ăn uống lành mạnh sẽ giúp hạn chế các đợt bùng phát bệnh:
- Hạn chế sản phẩm từ sữa nếu không dung nạp sữa. Còn nếu sau khi uống sữa không gây ra vấn đề gì thì vẫn nên uống vì đây là nguồn cung cấp protein và canxi cần thiết.
- Hạn chế thực phẩm béo: bơ, bơ thực vật, xốt kem, thực phẩm chiên rán.
- Hạn chế chất xơ nếu gây ra triệu chứng xấu. Nên hấp, nướng, hầm rau quả.
- Không sử dụng thực phẩm cay, rượu bia, caffeine.
- Chia thành nhiều bữa ăn nhỏ thay vì ăn 2-3 bữa mỗi ngày.
- Uống nhiều nước, tốt nhất là nước lọc.
- Bổ sung vitamin & muối khoáng.
- Trao đổi với bác sĩ nếu bị sụt cân.
c. Quản lý căng thẳng
Tương tự như chế độ ăn, căng thẳng (stress) không gây ra viêm loét đại trực tràng chảy máu nhưng có thể khiến các triệu chứng nghiêm trọng hơn. Do đó bạn cũng nên học cách chấp nhận và sống chung với bệnh viêm loét đại trực tràng, không cần lo lắng, xấu hổ hay chán nản. Ngoài ra, hãy học cách quản lý các tình huống gây căng thẳng trong cuộc sống.
Bạn có thể hạn chế căng thẳng bằng cách tập thể dục, yoga, ngồi thiền, đi dạo, thư giãn và tập thở.
8. Phòng ngừa bệnh viêm loét đại trực tràng chảy máu
Trên thực tế, bởi vì nguyên nhân chính xác gây ra bệnh viêm loét đại trực tràng chảy máu vẫn chưa được biết đến. Do đó, không có một biện pháp nào có thể phòng ngừa được tình trạng này. Nhưng một chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh luôn được khuyến khích để giữ cho cơ thể có sức đề kháng và sức khỏe tổng thể tốt nhất.
Nếu bạn gặp các triệu chứng của viêm loét đại tràng như đau bụng, đi phần nhầy máu, sút cân không rõ nguyên nhân hoặc các triệu chứng tiêu hóa khác thì bạn nên đến gặp bác sĩ.
Ngoài ra, nếu bạn đang bị viêm loét đại trực tràng chảy máu, bạn nên đi khám nếu việc điều trị nội khoa không cải thiện tình trạng bệnh, các triệu chứng nghiêm trọng hơn hoặc bạn có thêm các triệu chứng mới.