Xét nghiệm rubella là xét nghiệm chẩn đoán bệnh truyền nhiễm do virus rubella gây ra. Bất kỳ ai cũng có thể mắc rubella, nhưng rubella đặc biệt nguy hiểm ở phụ nữ đang mang thai. Bài viết dưới đây cung cấp thông tin về xét nghiệm rubella virus IgM và IgG.

 
Xét nghiệm rubella virus IgM và IgG để chẩn đoán nhiễm rubella

1. Xét nghiệm rubella là gì?

Rubella (bệnh sởi Đức) là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây ra, lây truyền qua đường hô hấp khi người nhiễm bệnh hắt hơi hoặc ho. Rubella thường gặp ở trẻ em và thanh niên. 

Nhiễm virus rubella ở trẻ em và người lớn thường chỉ gây sốt nhẹ và phát ban. Nhưng rubella lây truyền qua nhau thai từ mẹ sang con, đặc biệt là trong 03 tháng đầu thai kỳ, có thể gây chết thai hoặc dị tật bẩm sinh, được gọi là hội chứng rubella bẩm sinh (CRS). Trẻ nhiễm rubella bẩm sinh có thể bị tổn thương nặng nề thính lực, thị lực, tim, gan, lách, xương và não.

Vì vậy xét nghiệm rubella và tiêm phòng rubella ở phụ nữ trước khi sinh là rất quan trọng để đảm bảo một thai kỳ khỏe mạnh.

Có hai xét nghiệm để chẩn đoán bệnh rubella thường được sử dụng là:

- Rubella virus IgM miễn dịch tự động: tìm kiếm kháng thể Immunoglobulin M (IgM).

- Rubella virus IgG miễn dịch tự động: tìm kiếm kháng thể Immunoglobulin G (IgG).

Khi nhiễm virus rubella, hệ miễn dịch của cơ thể sẽ lần lượt sản xuất hai loại kháng thể để chống lại virus. IgM là kháng thể xuất hiện từ 3-7 ngày sau khi bắt đầu khởi phát triệu chứng, hiện diện trong vài tuần hoặc lâu hơn. IgG là kháng thể xuất hiện sau, có thể kéo dài đến hết cuộc đời, cung cấp khả năng miễn dịch lâu dài. 

Sự hiện diện của kháng thể IgM cho thấy một người đang hoặc đã bị nhiễm rubella gần đây. Sự hiện diện của kháng thể IgG cho thấy một người đã bị nhiễm rubella trước đó hoặc đã tiêm chủng vaccine rubella.

2. Mục đích của xét nghiệm rubella

Phụ nữ mang thai nhiễm rubella trong 03 tháng đầu thai kỳ có 90% khả năng sẽ truyền virus rubella sang thai nhi. Hậu quả là gây ra dị tật thai nhi trong hơn 90% trường hợp, ảnh hưởng đến nhiều cơ quan và thường dẫn đến sẩy thai hoặc thai chết lưu. 

Những cặp đôi chuẩn bị kết hôn nên làm xét nghiệm rubella khi khám sức khỏe tiền hôn nhân, đặc biệt là khi không có kế hoạch sinh con cụ thể. Mọi phụ nữ đều nên làm xét nghiệm rubella trước khi quyết định có thai. 

Phụ nữ đang mang thai trong giai đoạn đầu thai kỳ, xét nghiệm rubella - mà đặc biệt rubella IgG sẽ giúp loại trừ trường hợp nhiễm trùng rubella trong 03 tháng đầu. Việc chẩn đoán rubella ở phụ nữ mang thai rất quan trọng liên quan đến việc quyết định đình chỉ hay giữ thai.

Xét nghiệm rubella được thực hiện ở những đối tượng có triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh rubella:

- Phát ban, bắt đầu trên mặt và lan ra khắp cơ thể.

- Sưng hạch.

- Sốt nhẹ (<39oC).

- Đau đầu.

- Buồn nôn.

- Ho, sổ mũi.

- Viêm kết mạc nhẹ.

- Viêm khớp, đau khớp (thường gặp hơn ở người lớn).

Trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm rubella khi mang thai cần làm xét nghiệm rubella sau khi sinh để chẩn đoán.

3. Cách thực hiện xét nghiệm rubella

 
Phụ nữ nên xét nghiệm rubella trước khi mang thai

Xét nghiệm rubella được thực hiện tại cơ sở y tế bởi nhân viên y tế. Xét nghiệm sử dụng một mẫu máu lấy từ tĩnh mạch nếp gấp khuỷu tay hoặc bàn tay, sau đó phân tích tại phòng thí nghiệm.

Xét nghiệm rubella không yêu cầu nhịn ăn.

4. Ý nghĩa kết quả xét nghiệm rubella

Kết quả xét nghiệm rubella virus IgM miễn dịch tự động có ý nghĩa sau:

- IgM dương tính: cho phép chẩn đoán nhanh tình trạng nhiễm trùng gần đây. Nhưng xét nghiệm IgM không hoàn toàn đặc hiệu cho rubella nên nó có thể cho kết quả dương tính giả. 

- IgM âm tính: thường có nghĩa là bạn không bị nhiễm bệnh. Nhưng xét nghiệm IgM có thể cho kết quả âm tính giả khi xét nghiệm vào thời điểm mới khởi phát triệu chứng. Thời điểm tối ưu để làm lấy máu xét nghiệm rubella là 5 ngày sau khi bắt đầu xuất hiện vết phát ban. Lúc này, hơn 90% trường hợp có IgM dương tính. Nếu xét nghiệm IgM âm tính trong 5 ngày đầu sau khi phát ban thì cần xét nghiệm lại sau đó 1 tuần.

Kết quả xét nghiệm rubella virus IgG miễn dịch tự động có ý nghĩa sau:

- IgG dương tính: cho thấy đã có kháng thể với virus rubella. Kháng thể này có thể do đã nhiễm virus hoặc đã tiêm vaccine rubella. Nếu xét nghiệm lại sau 1 tuần, hiệu giá kháng thể tăng gấp 4 lần thì khẳng định nhiễm rubella.

- IgG âm tính: cho thấy cơ thể chưa có kháng thể với virus rubella. Điều này có thể là do chưa tiêm vaccine rubella, chưa từng mắc bệnh rubella hoặc cơ thể vừa nhiễm bệnh nên chưa sản xuất kháng thể IgG. 

Nhìn chung, xét nghiệm rubella IgM và IgG cần được đánh giá cùng các triệu chứng lâm sàng và yếu tố dịch tễ để có kết luận chính xác nhất. Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện lại xét nghiệm trong 1-3 tuần sau đó để khẳng định hoặc loại trừ chẩn đoán.

5. Cách phòng ngừa bệnh rubella

 
Tiêm vaccine rubella để phòng bệnh

Hiện nay không có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh rubella, nhưng bệnh có thể phòng ngừa được bằng cách tiêm chủng vaccine MMR (sởi – quai bị - rubella). Vaccine được sử dụng cho cả trẻ em và người lớn. Vì vaccine MMR là vaccine virus sống giảm độc lực, nó cần được tiêm trước khi mang thai ít nhất 4 tuần. Phụ nữ đang mang thai không thể tiêm vaccine này.

Ngoài ra, cách phòng ngừa rubella cũng giống như các lây truyền qua đường hô hấp khác:

- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng.

- Không đưa tay lên chùi mắt, mũi, miệng.

- Tăng cường vệ sinh cá nhân, nhà cửa.

- Đeo khẩu trang khi tiếp xúc hoặc chăm sóc người bệnh rubella.

- Hạn chế tiếp xúc với người nghi mắc bệnh, đặc biệt là phụ nữ mang thai tuyệt đối không tiếp xúc với người bệnh rubella.

- Trẻ em nhiễm rubella bẩm sinh cần hạn chế tối đa tiếp xúc với phụ nữ có thai và trẻ em khác cho đến khi trẻ được 1 tuổi (cơ thể trẻ sơ sinh có thể hoàn toàn loại bỏ virus sau 1 năm).