Chụp cắt lớp vi tính phổi (CT Scan) là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh sử dụng tia X để tạo ra hình ảnh của phổi nhằm chẩn đoán các bệnh lý phổi và tầm soát ung thư phổi. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về chụp CT phổi.

 
Chụp cắt lớp vi tính để phát hiện bệnh phổi

1. Chụp cắt lớp vi tính (CT) phổi là gì?

Chụp cắt lớp vi tính hay chụp CT Scan, là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh sử dụng tia X chiếu qua cơ thể kết hợp với máy tính để tạo ra hình ảnh cắt ngang của mô mềm, cơ quan, xương và mạch máu bên trong cơ thể. Máy CT tạo ra nhiều lát cắt hình ảnh, có thể ở dạng 2D hoặc 3D.

Chụp cắt lớp vi tính phổi (CT phổi) cung cấp các hình ảnh chi tiết hơn so với X-quang thông thường giúp phát hiện, chẩn đoán, theo dõi các bệnh lý phổi mắc phải và bẩm sinh, bao gồm viêm phổi, bệnh phổi kẽ và cả ung thư phổi.

Người ta thường điều chỉnh giảm lượng bức xạ cần thiết để thực hiện chụp CT phổi. Chụp CT phổi liều thấp tạo ra hình ảnh có chất lượng đủ để phát hiện nhiều bệnh phổi, nhạy hơn X-quang trong việc phát hiện ung thư phổi, đồng thời ít tiếp xúc với bức xạ hơn so với CT ngực thông thường.

2. Vai trò của chụp cắt lớp vi tính (CT) phổi trong tầm soát ung thư phổi

Ung thư phổi là loại ung thư gây tử vong hàng đầu trên thế giới. Tỷ lệ mắc ung thư phổi tại Việt Nam cao thứ hai chỉ sau ung thư gan. Hơn 80% các trường hợp ung thu phổi phát hiện ở giai đoạn sớm có thể chữa khỏi. Thế nhưng, phần lớn các trường hợp ung thư phổi chỉ được phát hiện ở giai đoạn muộn.

Nhiều người có các nốt trong phổi, hầu hết là vết sẹo của nhu mô phổi do nhiễm trùng phổi trước đó gây ra, một số ít nốt trong phổi là biểu hiện sớm của ung thư phổi. Những nốt này có thể được phát hiện trên CT trước khi ung thư phổi phát triển gây ra các triệu chứng. Các nốt nhỏ này có thể bị bỏ qua khi chụp X-quang. 

CT phổi phát hiện được các nốt trong phổi, đã được chứng minh là tăng khả năng điều trị và sống sót ở bệnh nhân ung thư phổi so với bệnh nhân không được chụp CT phổi. 

 
Chụp CT phổi tầm soát ung thư phổi

3. Khi nào bạn cần chụp cắt lớp vi tính (CT) phổi?

Bác sĩ sẽ chỉ định chụp CT phổi để:

- Kiểm tra các bất thường phát hiện trên phim chụp X-quang ngực.

- Chẩn đoán nguyên nhân của các triệu chứng liên quan đến bệnh phổi như: ho, khó thở, đau tức ngực, sốt.

- Phát hiện, tầm soát ung thư phổi.

- Đánh giá giai đoạn, mức độ lan rộng của ung thư phổi nguyên phát hoặc các khối u di căn từ bộ phận khác của cơ thể đến phổi.

- Lập kế hoạch điều trị và đánh giá hiệu quả điều trị ung thư phổi.

- Đánh giá tổn thương ở ngực, bao gồm tim, mạch máu, phổi, xương sườn và cột sống.

Chụp CT phổi có thể phát hiện các bệnh lý phổi như:

- Khối u phổi lành tính và ác tính

- Viêm phổi

- Bệnh lao

- Giãn phế quản và xơ nang

- Viêm màng phổi

- Bệnh phổi kẽ 

- Bệnh phổi mạn tính

- Dị tật phổi bẩm sinh

4. Quy trình chụp cắt lớp vi tính (CT) phổi

Quy trình chụp CT phổi sẽ diễn ra như sau:

a. Trước khi chụp cắt lớp vi tính (CT) phổi

Nếu chụp CT có cản quang, bạn cần nhịn ăn 4-6 giờ trước khi chụp CT. Khi có chỉ định CT, bạn cần cung cấp cho bác sĩ các thông tin:

- Tiền sử dị ứng thuốc cản quang hoặc chất khác.

- Từng ghép tạng.

- Đang mang thai hoặc nghi ngờ có thai.

- Đang cho con bú.

- Bệnh thận và suy thận.

- Đái tháo đường và loại thuốc điều trị tiểu đường đang sử dụng.

- Bệnh lý khác: hen suyễn, tuyến giáp, tăng huyết áp, bệnh tim mạch.

Bạn cần thay trang phục của phòng khám, tháo trang sức, phụ kiện vùng ngực để tránh cản trở hình ảnh khi quét CT.

 
Chụp cắt lớp vi tính phổi sử dụng tia bức xạ liều thấp

b. Trong khi chụp cắt lớp vi tính (CT) phổi

Bạn sẽ được kỹ thuật viên hướng dẫn nằm lên bàn trượt của máy CT.

Trong một số trường hợp, chụp CT cần sử dụng thêm thuốc cản quang để tăng chất lượng hình ảnh. Thuốc cản quang sẽ được tiêm qua đường tĩnh mạch ở bàn tay hoặc cánh tay. Khi tiêm chất cản quang, bạn có thể cảm thấy nóng, có vị kim loại trong miệng hoặc cảm thấy cần phải đi tiểu. Những phản ứng này sẽ giảm đi nhanh chóng.

Trong quá trình chụp, bạn cần làm theo hướng dẫn của kỹ thuật viên và giữ yên cơ thể. Chuyển động cơ thể có thể làm mờ và giảm chất lượng hình ảnh. Trong chụp CT phổi, kỹ thuật viên có thể yêu cầu bạn nín thở trong vài giây.

Khi máy CT quét, bạn có thể thấy những vạch sáng chiếu lên cơ thể và nghe thấy tiếng ù, lách cách hoặc vù vù nhẹ. 

Sau khi quét xong, kỹ thuật viên sẽ tháo đường truyền tĩnh mạch và dùng miếng gạc nhỏ để băng lại vị trí đâm kim.

Quá trình chụp cắt lớp vi tính phổi thường diễn ra trong 5-10 phút. 

c. Sau khi chụp cắt lớp vi tính (CT) phổi

Sau khi quá trình chụp CT kết thúc, bạn rời khỏi phòng, thay lại trang phục và có thể hoạt động bình thường ngay.

Bạn cần chờ một khoảng thời gian ngắn để nhận kết quả của mình.

 
Chụp CT phổi thực hiện nhanh chóng, dễ dàng

5. Các câu hỏi thường gặp về chụp cắt lớp vi tính (CT) phổi

a. Chụp CT phổi có an toàn không?

Một số nghiên cứu về dân số tiếp xúc với bức xạ từ các nguồn khác nhau đã chứng minh bức xạ từ tia X làm tăng nhẹ nguy cơ ung thư. 

Rủi ro do chụp CT tăng lên theo số lần tiếp xúc trong suốt cuộc đời, nhưng nhìn chung nguy cơ này là rất thấp, ước tính là 1/10.000. Trong khi đó, những người hút thuốc lá có nguy cơ ung thư phổi cao hơn rất nhiều lần; nguy cơ này là 1/13 đối với nam và 1/16 đối với nữ ở cả người hút thuốc và không hút thuốc. 

Thuốc cản quang sử dụng trong CT rất an toàn, nhưng một số rất ít người có thể gặp phản ứng dị ứng như: đau đầu, hắt hơi, buồn nôn, nôn, lú lẫn, suy nhược, đổ mồ hôi, căng thẳng, khó thở, khó chịu vùng thượng vị, chảy nước mắt, ngứa mắt, nổi mề đay, đỏ da, da nhợt nhạt… Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào cần thông báo cho kỹ thuật viên ngay lập tức. 

Ở một số bệnh nhân đang dùng thuốc điều trị tiểu đường hoặc bị bệnh thận, chất cản quang có thể gây suy giảm chức năng thận. Do đó hãy thông báo cho bác sĩ nếu bạn có các tình trạng này. Bác sĩ có thể chỉ định chụp CT không chất cản quang hoặc sử dụng một phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác thay thế, ví dụ MRI.
Lợi ích trong chẩn đoán và điều trị của CT Scan vượt xa những rủi ro liên quan đến nó. Việc lo sợ những rủi ro này có thể dẫn đến điều trị trễ, làm giảm cơ hội điều trị chữa khỏi.

b. Chụp cắt lớp vi tính (CT) có đau không?

Chụp CT Scan là phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, không đau.

 
CT Scan là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh an toàn, không đau

c. Phụ nữ mang thai chụp CT phổi có sao không?

Chụp CT là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh sử dụng tia X do đó, nó có thể ảnh hưởng đến thai kỳ nhưng mức độ ảnh hưởng còn phụ thuộc vào tuổi thai, loại hình chụp và khu vực cơ thể được kiểm tra. Thông thường khi chụp CT, kỹ thuật viên sẽ thực hiện các biện pháp bảo vệ để đảm bảo rằng thai nhi không bị phơi nhiễm trực tiếp. Tuy nhiên, bác sĩ thường không khuyến nghị chụp CT cho phụ nữ mang thai hoặc nghi ngờ có thai trừ khi lợi ích vượt xa nguy cơ.

d. Phòng khám Bệnh viện Đại học Y Dược 1 có chụp cắt lớp vi tính phổi không?

Khoa Chẩn đoán hình ảnh của Phòng khám Bệnh viện Đại học Y Dược 1 được trang bị máy CT Scan 128 lát cắt – GE (Mỹ), giúp chẩn đoán hiệu quả các bệnh lý về phổi, bao gồm ung thư phổi.

Gần như tất cả các máy quét CT đều có thể thu được nhiều lát cắt trong một lần quay. Những máy quét CT nhiều lát cắt như máy CT 128 lát cắt có thể thu được nhiều cắt mỏng hơn trong thời gian ngắn hơn. Điều này giúp cung cấp hình ảnh chi tiết hơn, rút ngắn thời gian quét. Tốc độ quét nhanh có lợi cho tất cả các đối tượng bệnh nhân, đặc biệt là trẻ em, người lớn tuổi và người đang bị bệnh.

Đặc biệt, Phòng khám cung cấp gói tầm soát ung thư phổi giúp phát hiện ung thư phổi ở những đối tượng có nguy cơ. Đặc biệt là:

- Nhóm nguy cơ cao: Người từ 50 tuổi, hút thuốc nặng trên 30 năm, một gói mỗi ngày trong 30 năm hoặc 2 gói mỗi ngày trong 15 năm.

- Nhóm nguy cơ trung bình: Người nghiện thuốc lá nặng, đã bỏ thuốc nhưng chưa bỏ quá 15 năm; người không hút thuốc nhưng sinh hoạt làm việc trong môi trường thường xuyên tiếp xúc với thuốc lá một cách thụ động.