Thuốc lá gây ra 80-90% các trường hợp ung thư phổi, nhưng đây không phải là nguyên nhân duy nhất. Ung thư phổi có thể xảy ra do ảnh hưởng tiêu cực từ ô nhiễm môi trường, bức xạ, tính chất công việc, tiền sử bệnh lý, tuổi tác hoặc di truyền.

Ung thư phổi là tình trạng các tế bào phổi phân chia và tăng sinh bất thường một cách không kiểm soát tạo thành khối u, sau đó xâm lấn các mô lân cận và mô ở xa (di căn). Các nhà nghiên cứu đã xác định được các chất độc hại (chất gây ung thư) có thể dẫn đến ung thư phổi. Trong đó yếu tố di truyền cũng có thể đóng một vai trò nào đó.

Biết nguyên nhân của ung thư phổi có thể giúp bạn điều chỉnh thói quen và lối sống nhằm giảm thiểu các yếu tố nguy cơ.

1. Thuốc lá

Khói thuốc lá, xì gà, thuốc lào làm hỏng các lớp lót bên trong phổi. Mặc dù cơ thể có cơ chế tự phục hồi, nhưng khi tiếp xúc liên tục với khói thuốc, chúng dần dần không có khả năng sửa chữa nữa. 

Ung thư phổi có thể xảy ra với cả người hút thuốc lá và người hút thuốc lá thụ động. Theo WedMD, những người không hút thuốc lá sống chung với một người hút thuốc có nguy cơ ung thư phổi tăng 24%. Trong khi đó, một người hút một bao thuốc lá mỗi ngày sẽ có nguy cơ ung thư phổi cao gấp 25 lần so với người không hút thuốc.
Trên thực tế, có 10-20% người bị ung thư phổi chưa bao giờ hút thuốc. Ngoài nguyên nhân khói thuốc thụ động thì một số nguyên nhân khác dưới đây cũng có thể dẫn đến ung thư phổi:

Thuốc lá không phải là nguyên nhân duy nhất gây ung thư phổi

2. Bức xạ

Bom nguyên tử, xạ trị, chẩn đoán hình ảnh và radon là những nguồn phơi nhiễm bức xạ:

- Bức xạ bom nguyên tử: Bị nhiễm phóng xạ sau vụ nổ bom nguyên tử làm tăng nguy cơ ung thư phổi.

- Xạ trị: Xạ trị vùng ngực được sử dụng để điều trị một số bệnh ung thư như ung thư vú và ung thư Hodgkin. Xạ trị sử dụng tia X, tia gamma hoặc các loại bức xạ khác có thể làm tăng nguy cơ ung thư phổi. Nguy cơ này cao hơn nếu người đó cũng hút thuốc lá.

- Các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh: Ví dụ như khi chụp CT bệnh nhân sẽ tiếp xúc với bức xạ, mặc dù lượng bức xạ này rất nhỏ, không được xem là nguy hại nhưng nguy cơ tăng lên cùng số lần chụp trong suốt cuộc đời. 

- Radon: Radon là một loại khí phóng xạ sinh ra từ sự phân hủy uranium trong đá và đất. Radon phổ biến trong mặt đất, có thể xâm nhập vào tòa nhà qua các vết nứt trên sàn nhà, tường hoặc nền móng. Radon khiến các tế bào phổi tiếp xúc với hạt phóng xạ gây tổn thương DNA và có thể phát triển thành ung thư phổi. Tỷ lệ phơi nhiễm radon cao hơn ở những người làm việc dưới lòng đất hoặc sinh sống trong tầng hầm.

3.Môi trường làm việc

 
Môi trường làm việc có thể là một yếu tố nguy cơ của ung thư phổi

Môi trường làm việc đóng một vai trò đáng kể đối với sức khỏe, bao gồm các vấn đề về tim, phổi và các cơ quan khác. Môi trường làm việc tiếp xúc với khói bụi, hóa chất độc hại có thể gây ra các tổn thương cho phổi như: sẹo hoặc xơ hóa, hen suyễn, phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) hoặc ung thư.

Một số nghề nghiệp có nguy cơ bị ung thư phổi cao hơn những nghề khác là: vệ sinh văn phòng và nhà ở; tạo mẫu tóc; y tá, bác sĩ chăm sóc sức khỏe cho người bị bệnh phổi; nghề xây dựng tiếp xúc nhiều với amiăng; công nhân nhà máy tiếp xúc nhiều với kim loại trong xưởng đúc, silica hoặc cát mịn; nông dân tiếp xúc với hóa chất nông nghiệp hoặc nấm mốc trong cỏ khô, hoa màu; khai thác than; lính cứu hỏa tiếp xúc trực tiếp với khói bụi; sửa chữa ô tô tiếp xúc với hóa chất như isocyanates, polyurethane; hoặc môi trường làm việc tiếp xúc với các hóa chất khác như diesel, asen, niken, thạch tín, berili, cadmium, crom…

Trong các chất trên thì amiăng là vật liệu dùng để cách nhiệt trong xây dựng. Khi các sợi amiăng đứt ra, chúng có thể bay vào không khí và gây nguy hiểm cho người hít phải. Tiếp xúc với amiăng làm tăng nguy cơ ung thư phổi. Người hút thuốc tiếp xúc với amiăng có nguy cơ bị ung thư phổi cao gấp 90 lần người không tiếp xúc.

4. Ô nhiễm không khí

Năm 2013, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế của Tổ chức Y tế Thế giới (IARC) đã công bố rằng ô nhiễm không khí là nguyên nhân môi trường hàng đầu gây tử vong do ung thư. Theo nghiên cứu của cơ quan này thì “Nguy cơ phát triển ung thư phổi tăng lên đáng kể ở những người tiếp xúc với ô nhiễm không khí”.

Hít thở không khí ô nhiễm, đặc biệt là ô nhiễm dạng hạt (hỗn hợp các hạt rắn và lỏng nhỏ trong không khí) khá giống với việc hút thuốc lá thụ động. 

Ô nhiễm không khí chủ yếu do khói thải từ phương tiện giao thông chạy bằng động cơ diesel hoặc các nhà máy nhiệt điện than, khai thác gỗ, xây dựng.

5. Tiền sử bệnh phổi

Một số bệnh phổi như bệnh lao, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), viêm phế quản mạn tính, khí phế thủng có thể gây viêm và sẹo ở phổi, làm tăng nguy cơ ung thư phổi.

6. Tuổi tác và di truyền

Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, ung thư phổi chủ yếu xảy ra ở người lớn tuổi. Tuổi càng cao, thời gian tiếp xúc với hóa chất độc hại càng lâu, càng làm tăng nguy cơ ung thư.

Nếu một thành viên trực hệ trong gia đình (bao gồm: bố mẹ, anh chị em ruột, ông bà, anh chị em ruột của bố mẹ) từng bị ung thư phổi, bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Nguyên nhân là một số đột biến gen - hoặc những thay đổi trong DNA - có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư. Có thể chúng không gây ra ung thư nhưng có vai trò nhất định trong một số trường hợp, ví dụ như làm cho họ nhạy cảm hơn với một số chất gây ung thư.

Một phần giải thích cho nguyên nhân này là khi sống trong cùng một nhà, các thói quen về sinh hoạt, ăn uống của các thành viên sẽ giống nhau. Nhất là khi người thân hút thuốc lá thì bạn cũng sẽ bị ảnh hưởng ít nhiều.

Hầu hết các trường hợp ung thư phổi do hút thuốc lá, nhưng còn nhiều yếu tố nguy cơ khác có thể gây ra ung thư phổi. Việc tránh xa các tác nhân gây ung thư, có chế độ ăn uống lành mạnh, thói quen sinh hoạt điều độ và tập thể dục thường xuyên có thể giúp bạn giảm nguy cơ mắc các bệnh lý về hô hấp. Nếu bạn nằm trong nhóm đối tượng có các yếu tố nguy cơ trên, hãy khám sức khỏe tổng quát và tầm soát ung thư phổi định kỳ để có thể phát hiện và điều trị kịp thời các bệnh lý về phổi và ung thư phổi.