Nội soi dạ dày là phương pháp được sử dụng rộng rãi và rất hiệu quả để khám thực quản, dạ dày và tá tràng, phát hiện các tình trạng viêm, loét, polyp và cả ung thư. Nhiều người nghe đến nội soi là sợ, vì vậy bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn đầy đủ các thông tin về nội soi dạ dày để bạn yên tâm hơn khi thực hiện thủ thuật này.
Nội soi dạ dày còn gọi là nội soi đường tiêu hóa trên
1. Nội soi dạ dày là gì?
Nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng (Esophagogastroduodenoscopy - EGD), hay gọi tắt là nội soi dạ dày, là phương pháp sử dụng một ống soi mềm có đèn và camera để kiểm tra niêm mạc thực quản, dạ dày và tá tràng (phần tiếp nối dạ dày và ruột non). Đây là thủ thuật an toàn và hiệu quả giúp phát hiện, chẩn đoán xác định và điều trị các tổn thương, bao gồm các tình trạng gây chảy máu, viêm, loét, polyp hoặc ung thư đường tiêu hóa trên.
Nội soi dạ dày được thực hiện tại cơ sở y tế bởi bác sĩ nội soi tiêu hóa. Nội soi có thể tiến hành khi người bệnh hoàn toàn tỉnh táo, thường gọi là nội soi thường; hoặc khi người bệnh ngủ, thường gọi là nội soi gây mê.
2. Mục đích của nội soi dạ dày là gì?
Bác sĩ chỉ định nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng nhằm mục đích:
- Xác định nguyên nhân gây ra các triệu chứng tiêu hóa như buồn nôn, nôn, ợ chua, đau bụng, khó nuốt, xuất huyết tiêu hóa.
- Thu thập mẫu mô sinh thiết để kiểm tra các tình trạng như thiếu máu, chảy máu, viêm nhiễm hoặc ung thư hệ tiêu hóa.
- Điều trị can thiệp một số bệnh lý ở thực quản, dạ dày, tá tràng: thắt búi giãn vỡ tĩnh mạch thực quản, chích cầm máu, nong thực quản, cắt polyp, lấy dị vật.
3. Nội soi dạ dày có thể chẩn đoán bệnh gì?
Thực quản, dạ dày và tá tràng bình thường sẽ nhẵn và có màu bình thường, không chảy máu, viêm hay loét. Nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng có thể giúp chẩn đoán các tình trạng bất thường như:
Bệnh lý ở thực quản:
- Viêm loét thực quản.
- Barret thực quản.
- Polyp thực quản.
- Ung thư thực quản.
- Giãn tĩnh mạch thực quản.
- Hẹp thực quản.
- Hội chứng Mallory-Weiss (rách thực quản)
- …
Bệnh lý ở dạ dày tá tràng:
- Viêm dạ dày, tá tràng.
- Loét dạ dày, tá tràng.
- Khối u hoặc ung thư dạ dày, tá tràng.
- Polyp dạ dày, tá tràng.
- Trào ngược dạ dày thực quản.
- Xuất huyết dạ dày.
- Nhiễm khuẩn HP.
- Hẹp môn vị xác định hẹp thực tổn do loét, do u hoặc do rối loạn chức năng.
- Thoái vị Hiatal (một phần dạ dày dính vào ngực thông qua lỗ mỡ trên cơ hoành).
Nội soi dạ dày phát hiện các bệnh lý thực quản, dạ dày, tá tràng
4. Khi nào cần nội soi dạ dày?
Ung thư dạ dày là loại ung thư rất phổ biến tại Việt Nam và đang có xu hướng ngày càng trẻ hóa. Vì vậy, tất cả mọi người từ 40 tuổi được khuyến nghị nội soi dạ dày định kỳ để tầm soát ung thư thực quản, dạ dày hoặc tá tràng. Đặc biệt là các đối tượng có yếu tố nguy cơ:
- Nhiễm Helicobacter Pylori (HP).
- Chế độ ăn nhiều muối, thực phẩm ngâm chua, thực phẩm đã qua chế biến, đặc biệt là thực phẩm hun khói.
- Hút thuốc lá, nghiện rượu.
- Có bệnh lý thực quản: viêm loét thực quản, barret thực quản, polyp thực quản…
- Có bệnh lý dạ dày: viêm loét dạ dày tá tràng, polyp dạ dày tá tràng…
- Tiền sử gia đình có người bị ung thư thực quản, ung thư dạ dày.
- Một số yếu tố khác: người béo phì, nhiễm xạ…
Bác sĩ có thể chỉ định nội soi dạ dày nếu một người có các triệu chứng nghi ngờ là do bệnh đường tiêu hóa trên gây ra. Một số triệu chứng là:
- Đau hoặc khó chịu ở vùng bụng trên.
- Khó nuốt hoặc đau khi nuốt.
- Đi phân đen hoặc nôn ra máu.
- Buồn nôn, nôn trớ, nôn mửa.
- Cảm thấy no dù chỉ ăn ít.
- Cảm giác thức ăn bị mắc kẹt sau xương ức.
- Ợ nóng.
- Thiếu máu không giải thích được.
- Giảm cân không giải thích được.
Nội soi dạ dày thực quản cũng thường được chỉ định ở bệnh nhân:
- Bị xơ gan: Để kiểm tra tình trạng giãn tĩnh mạch thực quản.
- Bị bệnh Crohn.
- Thiếu máu Biermer.
- Đã được chẩn đoán mắc bệnh đường tiêu hóa trên cần theo dõi thêm hoặc đánh giá hiệu quả điều trị.
Nội soi dạ dày là cách đơn giản và an toàn để điều trị các vấn đề tiêu hóa:
- Cầm máu (tiêm cầm máu, thắt giãn vỡ tĩnh mạch).
- Lấy dị vật.
- Cắt ployp.
- Cắt niêm mạc điều trị ung thư sớm.
- Gắp giun qua nội soi.
- Nong thực quản.
- Đặt stent thực quản bị hẹp do ung thư, rò thực quản.
- Mở thông dạ dày qua da.
5. Quy trình nội soi dạ dày diễn ra như thế nào? Cần lưu ý gì?
Bạn cần có chỉ định từ bác sĩ trước khi tiến hành nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng.
Nội soi dạ dày gây mê được tiến hành khi người bệnh đang ngủ
a. Trước khi nội soi
Trước khi nội soi dạ dày, bạn cần:
- Nhịn ăn ít nhất 6 giờ, chỉ nên uống nước lọc.
- Mặc trang phục thoải mái và rộng rãi.
- Thông báo cho bác sĩ nếu có tiền sử phản ứng với thuốc gây mê, đang mang thai, đang sử dụng thuốc làm loãng máu, bị bệnh van tim hoặc đã ghép máy tạo nhịp tim.
b. Trong khi nội soi
Quy trình nội soi thường:
- Nhân viên y tế chuẩn bị: máy nội soi, dây soi, máy hút, nguồn sáng, ống ngậm miệng, khăn lau, kìm sinh thiết, lọ đựng bệnh phẩm…
- Xịt thuốc gây tê cục bộ vào miệng bệnh nhân để hạn chế ho hoặc nôn khi đưa ống soi vào.
- Bệnh nhân vào phòng nội soi, nằm trên bàn khám, nghiêng qua một bên.
- Điều dưỡng đặt ống ngậm miệng vào giữa hai hàm răng bệnh nhân, bệnh nhân ngậm chặt ống.
- Bác sĩ đưa ống soi từ miệng bệnh nhân đi qua cổ họng xuống thực quản, dạ dày, tá tràng. Vừa di chuyển ống soi vào vừa quan sát.
- Đôi khi, không khí sẽ được bơm vào để bác sĩ quan sát rõ hơn.
- Nếu phát hiện bất thường, bác sĩ sẽ tiến hành các thủ thuật cần thiết, ví dụ như sinh thiết, cắt polyp, cầm máu, lấy dị vật…
- Sau khi đã quan sát và ghi nhận lại vị trí tổn thương, bác sĩ rút ống soi ra, kết thúc quá trình nội soi.
- Bệnh nhân lau miệng, ngồi dậy và ra khu vực ngồi chờ kết quả.
Quy trình nội soi gây mê:
- Gắn các thiết bị kiểm tra nhịp thở, nhịp tim, huyết áp và mức oxy cho bệnh nhân.
- Xịt thuốc gây tê cục bộ vào miệng để hạn chế ho hoặc nôn khi đưa ống soi vào.
- Điều dưỡng đặt ống ngậm miệng vào giữa hai hàm răng bệnh nhân để bảo vệ răng.
- Đưa thuốc gây mê vào tĩnh mạch cánh tay bệnh nhân.
- Sau khi bệnh nhân đã ngủ, bác sĩ đưa ống soi từ miệng bệnh nhân đi qua cổ họng xuống thực quản, dạ dày, tá tràng. Vừa di chuyển ống soi vào vừa quan sát.
- Đôi khi, không khí sẽ được bơm vào để bác sĩ quan sát rõ hơn.
- Bác sĩ kiểm tra niêm mạc thực quản, dạ dày và tá tràng. Nếu phát hiện bất thường, bác sĩ sẽ tiến hành các thủ thuật cần thiết, ví dụ như sinh thiết, cắt polyp, cầm máu, lấy dị vật…
- Sau khi đã quan sát và ghi nhận lại vị trí tổn thương, bác sĩ rút ống soi ra, kết thúc quá trình nội soi.
- Bệnh nhân được đưa đến phòng nghỉ ngơi.
c. Sau khi nội soi
Nếu nội soi khi tỉnh táo, bạn có thể về ngay sau khi kết thúc quá trình nội soi. Nếu nội soi gây mê thì cần ở lại phòng khám theo dõi ít nhất 30 phút trước khi ra về. Thuốc gây mê có thể khiến bạn cảm thấy buồn ngủ cả ngày hôm đó, vì vậy không nên tự lái xe về nhà.
Sau khi nội soi dạ dày, bạn có thể bị:
- Bụng hơi khó chịu
- Đầy hơi
- Rát họng
Ngay sau khi nội soi không nên ăn ngay. Nếu bạn có sinh thiết hoặc cắt polyp, không nên ăn thức ăn cay, uống rượu bia, cà phê, hút thuốc lá.
Nếu bạn bị đau bụng dữ dội, sốt, nôn mửa, khó nuốt hoặc triệu chứng bất thường nào khác, hãy quay lại tái khám.
6. Nội soi dạ dày mất bao lâu?
Quá trình nội soi dạ dày thường chỉ diễn ra trong 10-15 phút tùy vào từng trường hợp. Một số trường hợp phức tạp hoặc cần thực hiện điều trị cùng lúc thì quá trình nội soi sẽ diễn ra lâu hơn.
Nội soi dạ dày phát hiện nhiễm khuẩn HP
7. Nội soi dạ dày có đau không?
Nội soi dạ dày không đau. Nhưng mọi người có thể cảm thấy rất khó chịu khi nội soi dạ dày với các phản ứng buồn nôn, đau rát họng. Một số người có thể ám ảnh với nội soi dạ dày đến mức không dám thực hiện lại lần nữa.
Hiện nay phương pháp nội soi gây mê đã được ứng dụng phổ biến, nó không chỉ được áp dụng cho nội soi đại tràng mà bạn cũng có thể gây mê khi nội soi dạ dày. Bạn sẽ ngủ trong lúc nội soi, vì vậy sẽ không cảm thấy khó chịu hay sợ hãi. Phương pháp nội soi dạ dày gây mê cũng an toàn và hiệu quả hơn.
Tính an toàn được nâng cao nhờ người bệnh nằm yên bất động, giúp quá trình nội soi dễ dàng hơn, sẽ không xảy ra trường hợp bệnh nhân cựa quậy, bất hợp tác làm ống soi cọ vào thành niêm mạc. Tính hiệu quả được nâng cao bởi vì khi người bệnh ngủ, phản ứng nôn không xảy ra, bác sĩ có thể quan sát kỹ hơn các tổn thương. Đồng thời tránh việc phải kết thúc sớm quá trình nội soi do người bệnh phản ứng dữ dội.
8. Nội soi dạ dày có nguy hiểm không? Có biến chứng gì không?
Thông thường bạn sẽ chỉ bị đầy hơi và rát họng nhẹ sau khi nội soi. Nếu có sinh thiết thì có thể bị chảy một ít máu.
Các biến chứng của nội soi dạ dày như rách, thủng thực quản, dạ dày hoặc thực quản hay chảy nhiều máu tại vị trí sinh thiết hoặc cắt polyp là cực kỳ hiếm gặp. Các trường hợp bị tổn thương răng do ống ngậm miệng cũng rất hiếm gặp. Nếu bạn sử dụng răng giả hoặc răng đang lung lay, hãy thông báo cho nhân viên y tế.
Một số bệnh nhân khi nội soi dạ dày gây mê có thể gặp phản ứng với thuốc gây mê như:
- Ngưng thở
- Suy hô hấp
- Tụt huyết áp
- Nhịp tim chậm
- Co thắt thanh quản
Nếu bạn có tiền sử phản ứng với thuốc gây mê hãy thông báo cho bác sĩ trước khi thực hiện thủ thuật này.
Nhìn chung, nội soi dạ dày khá an toan, biến chứng là cực kỳ hiếm gặp. Nếu có bất cứ vấn đề gì xảy ra, bác sĩ và điều dưỡng sẽ có biện pháp xử trí ngay lập tức.
Nội soi dạ dày là thủ thuật an toàn và hiệu quả
9. Trường hợp nào chống chỉ định nội soi dạ dày?
Nội soi dạ dày chống chỉ định trong các trường hợp:
- Nghi thủng đường tiêu hóa trên.
- Tổn thương thực quản dạ dày do các loại hóa chất ăn mòn.
- Phình giãn động mạch chủ hoặc nghi ngờ phình, tách động mạch chủ.
- Suy tim.
- Suy hô hấp nặng.
- Đang trong tình trạng sốc.
- Tăng huyết áp chưa kiểm soát.
- Bỏng thực quản do xạ trị hoặc các thuốc gây hẹp thực quản.
- Nhồi máu cơ tim.
- Nghi ngờ hội chứng mạch vành cấp.
- Khó thở do bất kỳ nguyên nhân nào.
- Cổ chướng, bụng chướng nhiều hơi.
- Ho nhiều.
- Bệnh nhân không hợp tác.
Cân nhắc ở các đối tượng:
- Già yếu, suy nhược.
- Rối loạn nhịp tim.
- Sau nhồi máu cơ tim bệnh chưa ổn định.
- Huyết áp tối đa < 90mmHg, huyết áp tối thiểu < 50mmHg.
- Bệnh nhân đang có thai.
Nhịp sống nhanh, ít vận động và thói quen ăn uống, sinh hoạt không lành mạnh làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về đường tiêu hóa. Các bệnh lý này cần được chẩn đoán sớm để điều trị. Đặc biệt là ung thư thực quản, ung thư dạ dày nếu được phát hiện và điều trị sớm có thể chữa khỏi được. Vì vậy, nếu bạn có các yếu tố nguy cơ ung thư đã nêu ở trên bạn nên đi nội soi dạ dày định kỳ. Ngoài ra, khi gặp các triệu chứng đường tiêu hóa cần đi khám sớm, không nên chủ quan với bệnh tật.