Xơ gan do rượu là dạng bệnh gan tiến triển nhất có liên quan đến rượu. Nó dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, kể cả ung thư gan và tử vong. Theo Hiệp hội Nghiên cứu Bệnh gan Hoa Kỳ, từ 10-20% những người nghiện rượu nặng sẽ bị xơ gan
Rượu là nguyên nhân phổ biến gây ra các bệnh về gan
1. Xơ gan do rượu là gì?
Gan là cơ quan lớn thứ 2, có vai trò rất quan trọng trong cơ thể. Gan lọc chất độc trong máu, chuyển hóa protein và tạo ra mật giúp tiêu hóa thức ăn.
Uống rượu quá mức gây hại cho gần như mọi cơ quan trong cơ thể. Song gan chịu mức độ tổn thương sớm nhất và nghiêm trọng nhất vì nó là cơ quan chịu trách nhiệm chính trong quá trình chuyển hóa ethanol.
Xơ gan do rượu xảy ra sau nhiều năm uống rượu quá mức, là tình trạng các mô gan khỏe mạnh bị thay thế bằng mô sẹo, nhưng mô sẹo không thực hiện chức năng gan.
Trước khi bị xơ gan, gan có thể đã bị:
- Gan nhiễm mỡ do rượu: là phản ứng sớm nhất đối với rượu, biểu hiện bởi sự lắng đọng chất béo trong tế bào gan.
- Viêm gan do rượu: thường là kết quả của gan nhiễm mỡ, dẫn đến tình trạng viêm mạn tính.
- Xơ hóa do rượu: là một giai đoạn tiến triển của bệnh gan do rượu khiến gan trở nên cứng, sưng và khó thực hiện chức năng.
Xơ hóa có thể tiến triển thành xơ gan, đặc trưng bởi sẹo gan quá mức, thay đổi mạch máu và cuối cùng gan có thể mất chức năng hoàn toàn.
2. Triệu chứng của xơ gan do rượu là gì?
Trong thời gian đầu khi gan bị tổn thương thường không biểu hiện triệu chứng nào ra ngoài. Khi bệnh tiến triển, các triệu chứng sẽ dễ nhận thấy hơn, như:
- Mệt mỏi
- Dễ bị bầm máu dưới da hoặc chảy máu
- Ăn mất ngon và sút cân không giải thích được
- Buồn nôn
- Phù chân
- Ngứa da
- Vàng da, vàng mắt
- Cổ trướng (do tích tụ dịch trong ổ bụng)
- Xuất hiện các mạch máu như mạng nhện trên da
- Ở phụ nữ có thể xuất hiện tình trạng mất kinh hoặc chu kỳ kinh nguyệt thưa
- Ở nam giới có thể bị mất ham muốn tình dục, phì đại tuyến vú hoặc teo tinh hoàn
- Lú lẫn, buồn ngủ, kém tập trung và nói lắp (bệnh não gan)
3. Ai có thể bị bệnh xơ gan do rượu?
Uống quá nhiều rượu gây ra xơ gan do rượu
Xơ gan có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân, nhưng xơ gan do rượu thì liên quan trực tiếp với việc uống rượu.
Những người lạm dụng rượu là đối tượng dễ bị xơ gan do rượu. Nguy cơ tổn thương gan do rượu tăng khi uống rượu hàng ngày, uống rượu khi đói, uống rượu đến say với liều lượng rượu trên ngưỡng 2 phần (drink)/ngày đối với nam, 1 phần/ngày đối với nữ. (1 drink tương đương 14g rượu nguyên chất).
Bệnh gan do rượu cũng có thể có liên quan đến yếu tố di truyền. Ví dụ một số người bị thiếu hụt các enzym giúp loại bỏ rượu.
Béo phì, chế độ ăn nhiều chất béo hoặc bị nhiễm virus viêm gan C cũng làm tăng khả năng mắc bệnh gan do rượu.
4. Chẩn đoán bệnh xơ gan do rượu bằng cách nào?
Bệnh gan do rượu không có triệu chứng đặc trưng để có thể phân biệt với bệnh gan do các nguyên nhân khác.
Sử dụng rượu bia thường chưa có biểu hiện gì ở bệnh nhân bị ảnh hưởng, trong khi tổn thương ở gan do rượu hay do nguyên nhân khác thường tiến triển âm thầm.
Thông thường cần làm thêm các xét nghiệm để loại trừ các bệnh lý khác:
- Tổng phân tích các tế bào máu.
- Chức năng gan. Men gan cũng bao gồm trong xét nghiệm chức năng gan, gồm: Gamma-Glutamintransforase (GGT), Aspartate aminotransferase (AST), Alanine aminotransferase (ALT). Men gan thường tăng. Nồng độ AST/ALT ≥ 2 lần thường gặp trong hơn 80% trường hợp bệnh gan do rượu.
- Siêu âm bụng.
- Chụp cắt lớp vi tính (CT) bụng.
- Sinh thiết gan.
5. Các biến chứng của xơ gan do rượu?
Xơ gan do rượu có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, nhất xơ gan giai đoạn cuối (được gọi là xơ gan mất bù hay xơ gan cổ chướng). Một số biến chứng của xơ gan do rượu bao gồm:
- Rối loạn đông máu biểu hiện bằng: da dễ bị bầm (do số lượng tiểu cầu thấp và/hoặc đông máu kém), chảy máu (do giảm các yếu tố đông máu)
- Nhạy cảm với thuốc (gan mất chức năng xử lý thuốc trong cơ thể)
- Suy thận
- Bệnh não gan (rối loạn tri giác do ảnh hưởng của chất độc từ máu lên não)
- Giãn tĩnh mạch thực quản: Khi bị xơ gan do rượu, máu không thể đi qua gan mà đi qua các tĩnh mạch khác, chẳng hạn như tĩnh mạch thực quản. Các tĩnh mạch này sẽ bắt đầu phình ra do dòng máu tăng thêm gây ra giãn tĩnh mạch thực quản. Các tĩnh mạch này bị phình và vỡ ra gây chảy máu.
- Lách to.
- Phù và cổ trướng.
Xơ gan mất bù là tình trạng nguy hiểm, tế bào gan đã bị tổn hại nghiêm trọng và không thể phục hồi. Nó có thể dẫn đến ung thư gan và tử vong trong một thời gian ngắn.
6. Xơ gan do rượu được điều trị như thế nào?
Bỏ rượu và có lối sống lành mạnh hỗ trợ chữa lành gan
Điều bắt buộc khi điều trị xơ gan là phải bỏ rượu. Khi ngừng sử dụng rượu, gan không cần phải làm việc nhiều để thực hiện chức năng của mình. Tuy nhiên, nhiều người bị phụ thuộc vào rượu đến mức không thể tự cai rượu được và gặp các triệu chứng toàn thân trong quá trình cai rượu. Trong tình huống đó, hãy đến bệnh viện hoặc các trung tâm hỗ trợ cai nghiện rượu để nhận được sự trợ giúp.
Có một lối sống lành mạnh sẽ hỗ trợ cho quá trình điều trị. Người bị xơ gan nên tập thể dục nhưng không nên làm việc quá sức. Đảm bảo khẩu phần ăn mỗi ngày từ 2.500 - 3.000cal với đầy đủ các chất dinh dưỡng:
- Ăn chất béo lượng vừa phải vì chất béo giúp hấp thu các vitamin A, D, E, K và tham gia vào hoạt động chức năng của cơ thể (tái tạo lại tế bào, miễn dịch, đông máu,…).
- Ăn ít chất béo trong trường hợp khó tiêu hay vàng da ứ mật.
- Hạn chế thức ăn nhiều cholestertol, mỡ động vật.
- Tăng cường chất khoáng, chất xơ và vitamin từ rau, củ và trái cây tươi.
Các phương pháp điều trị mà bác sĩ có thể sử dụng bao gồm:
- Thuốc: Tùy theo tình trạng mà bác sĩ sẽ kê các loại thuốc khác nhau, có thể bao gồm corticosteroid, thuốc chẹn kênh canxi, insulin, chất bổ sung chất chống oxy hóa và S-adenosyl-L-methionine (SAMe).
- Bổ sung protein: Ngoài chế độ ăn giàu đạm, bác sĩ có thể yêu cầu bổ thêm protein ở các dạng khác để làm giảm khả năng phát triển bệnh não gan.
- Ghép gan: Nếu việc điều trị không cải thiện được tình hình, gan không còn khả năng hoạt động, lúc này ghép gan là cách điều trị duy nhất giúp duy trì sự sống.
Ngoài ra, người bị xơ gan cần kiểm tra sức khỏe thường xuyên, bao gồm xét nghiệm máu và chẩn đoán hình ảnh để đánh giá hiệu quả điều trị. Điều này cũng giúp kịp thời phát hiện của biến chứng, bao gồm ung thư gan.
Xơ gan do rượu ở giai đoạn đầu có thể phục hồi bằng cách điều trị, nhưng ở những giai đoạn sau thường không thể chữa khỏi. Lúc đó, các phương pháp điều trị chỉ được sử dụng để làm chậm sự phát triển của bệnh và giảm các triệu chứng. Vì vậy điều quan trọng là bệnh xơ gan cần được chẩn đoán và điều trị sớm.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thầy thuốc ưu tú Bác sĩ chuyên khoa II Trần Nhựt Thị Ánh Phượng - Bác sĩ Nội Tiêu Hoá - Phòng khám Bệnh viện Đại học Y Dược 1