Chụp cắt lớp vi tính (CT) sọ não là kỹ thuật tạo ra hình ảnh bên trong não bằng tia X. Chụp CT sọ não được ứng dụng rất phổ biến, nhất là trong chấn thương đầu, đột quỵ, khối u não và các bệnh về não khác. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn các thông tin về mục đích, quy trình, ưu nhược điểm và lưu ý khi chụp CT sọ não.

 
Hình ảnh chụp cắt lớp vi tính sọ não

1. Chụp CT sọ não là gì?

Chụp cắt lớp vi tính sọ não gọi tắt CT sọ não, CT não, là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, sử dụng tia X để tạo ra các lát cắt của não. Thông tin được gửi về máy tính diễn giải và hiển thị dưới dạng hai chiều (2D) hoặc ba chiều (3D) trên màn hình.

Chụp CT não cung cấp thông tin mô não và cấu trúc não chi tiết hơn so với chụp X quang thông thường.

Chụp CT não thường sử dụng thuốc cản quang để cung cấp hình ảnh rõ hơn.

2. Mục đích chụp CT sọ não

CT sọ não được chỉ định để phát hiện:

- Chảy máu, chấn thương sọ não, gãy xương sọ ở bệnh nhân chấn thương đầu.

- Chảy máu do vỡ hoặc rò rỉ động mạch gây ra tình trạng đau đầu dữ dội.

- Cục máu đông ở bệnh nhân có triệu chứng đột quỵ.

- Đột quỵ.

- Khối u não.

- Não úng thủy.

- Nhiễm trùng.

- Dị tật hộp sọ.

- Chức năng não bất thường, nguyên nhân gây suy giảm nhận thức.

CT sọ não có thể được chỉ định sau khi các xét nghiệm hoặc chẩn đoán hình ảnh khác chưa đủ bằng chứng để kết luận tình trạng bệnh.

Chụp CT sọ não giúp lập kế hoạch điều trị và theo dõi quá trình điều trị ung thư não.

Trong phẫu thuật não hoặc sinh thiết mô não, CT có vai trò cung cấp hình ảnh hướng dẫn thực hiện.

CT sọ não có thể được đưa vào các bài kiểm tra sức khỏe định kỳ để tầm soát các bệnh lý não và mạch máu não, trong đó có tầm soát đột quỵ.

Ngoài ra, còn nhiều lý do khác để bác sĩ đưa ra chỉ định chụp CT não.

 
Chụp CT giúp chẩn đoán hiệu quả các bệnh não

3. Ưu điểm và nhược điểm của chụp CT sọ não

a. Ưu điểm khi chụp CT sọ não

- Cung cấp hình ảnh chính xác, rõ nét.

- Thời gian chụp nhanh, đơn giản.

- CT có ưu điểm vượt trội trong chụp ảnh xương và mạch máu.

- Hình ảnh CT cung cấp chi tiết hơn so với chụp X-quang thông thường.

- Hữu ích trong chẩn đoán và điều trị những trường hợp khẩn cấp.

- Không xâm lấn, không đau.

- Chi phí chụp CT khá hợp lý so với hiệu quả hình ảnh mà công cụ này mang lại.

- Chụp CT ít bị ảnh hưởng bởi chuyển động của bệnh nhân so với MRI.

- Chụp CT là phương pháp chẩn đoán hình ảnh có thể thay thế MRI ở những bệnh nhân có cấy ghép kim loại trong người.

b. Nhược điểm khi chụp CT sọ não

- Luôn tồn tại một ít rủi ro khi tiếp xúc với bức xạ thường xuyên. 

- Chụp CT không sử dụng cho phụ nữ mang thai trừ khi không có biện pháp khác thay thế.

- Thuốc cản quang có thể gây ra phản ứng dị ứng và sốc phản vệ ở một số người.

- So với MRI, CT kém hơn khi cung cấp các hình ảnh mô mềm.

 
Máy chụp CT cung cấp hình ảnh sọ não chính xác 

4. Quy trình chụp CT sọ não

a. Trước khi chụp CT sọ não

- Quần áo: Thay áo choàng của phòng khám (nếu có), tháo tất cả đồ vật trên người: đồ trang sức, kính mắt... có thể cản trở quá trình chụp.

- Ký mẫu đơn đồng ý chụp CT: Bạn sẽ được yếu cầu ký vào mẫu đơn đồng ý rủi ro và tác dụng phụ liên quan đến thuốc cản quang tiêm qua đường tĩnh mạch. Bạn nên đọc kỹ các nội dung này.

- Ăn uống: Nếu bạn chụp CT không dùng thuốc cản quang, bạn không cần kiêng ăn. Nếu chụp CT có cản quang, bạn không được ăn bất cứ thứ gì trong 03 giờ trước khi chụp CT não, chỉ uống nước lọc.

- Bệnh nhân tiểu đường: Tùy vào loại thuốc đang sử dụng để điều trị tiểu đường, bác sĩ có thể yêu cầu ngưng thuốc trong 48 giờ sau khi chụp CT não.

- Thuốc: Nếu chỉ chụp CT, bạn vẫn dùng thuốc kê đơn như bình thường, trừ khi có hướng dẫn khác.

b. Trong khi chụp CT sọ não

Máy chụp CT được đặt trong 1 phòng riêng. Sau khi vào phòng chụp, các bước cơ bản để chụp CT não như sau:

- Nếu chụp CT có thuốc cản quang, bạn sẽ được truyền thuốc qua đường tĩnh mạch IV ở bàn tay hoặc cánh tay. Đối với loại thuốc cản quang uống, bạn sẽ được cho uống thuốc dạng lỏng. 

- Bạn nằm trên bàn quét, trượt vào một lỗ tròn lớn của máy quét. 

- Kỹ thuật viên sẽ theo dõi và hướng dẫn cho bạn từ bên ngoài. Hãy thông báo nếu có bất kỳ vấn đề gì trong quá trình này.

- Khi máy quét hoạt động, tia X sẽ đi qua sọ não, bạn sẽ nghe thấy âm thanh như tiếng nhấp chuột. Hình ảnh mô tả sẽ được truyền đến máy tính. 

- Trong quá trình chụp, bạn cần nằm yên và nín thở theo hướng dẫn của kỹ thuật viên. 

- Quá trình này thường mất khoảng 7-10 phút.

- Sau khi chụp xong, kỹ thuật viên sẽ tháo đường truyền thuốc.

Thuốc cản quang có thể gây ra vị kim loại trong miệng, cảm giác nóng bừng, nhức đầu ngắn, buồn nôn/nôn. Cá triệu chứng này thường chỉ kéo dài một vài phút. Hãy thông báo ngay nếu bạn bị khó thở, đổ mồ hôi, cảm giác tê cứng hoặc tim đập nhanh.

Mặc dù chụp CT an toàn, không đau, nhưng việc nằm yên hoặc truyền thuốc qua tĩnh mạch có thể khiến bạn khó chịu. 

 
Bạn cần nằm yên trong quá trình chụp CT

c. Sau khi chụp CT sọ não

Bác sĩ sẽ trao đổi kết quả chụp CT với bạn để đưa ra chẩn đoán, hướng dẫn điều trị hoặc chỉ định thực hiện thêm một số xét nghiệm khác nếu cần.

Bạn cần theo dõi một khoảng thời gian để đảm bảo cơ thể không có phản ứng với thuốc cản quang. Thông báo cho bác sĩ nếu bạn bị ngứa, sưng, phát ban hoặc khó thở. Sau khi về nhà, nếu vị trí tiêm thuốc đường tĩnh mạch bị đau, mẩn đỏ hoặc sưng tấy, hãy quay lại phòng khám để được kiểm tra.

5. Lưu ý khi chụp CT sọ não

Khi chụp CT, bạn nên lưu ý về bức xạ và thuốc cản quang được sử dụng trong chụp CT.

Bạn nên thông báo cho bác sĩ nếu gần đây bạn đã chụp CT hoặc chụp X-quang sọ não. Rủi ro do phơi nhiễm bức xạ tăng lên cùng số lần tiếp xúc. Bác sĩ sẽ cân nhắc lợi ích và nguy cơ để xem bạn có cần thiết chụp CT hay không, bác sĩ sẽ chỉ định một xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh khác nếu có thể.

Nếu bạn đang mang thai hoặc nghi ngờ có thai, bạn cần thông báo cho bác sĩ. Tiếp xúc với bức xạ khi mang thai có nguy cơ gây dị tật bẩm sinh. Bác sĩ sẽ cân nhắc giữa lợi ích và rủi ro khi chụp. Nếu việc chụp CT là cần thiết mang lại nhiều lợi ích hơn rủi ro, các biện pháp phòng ngừa sẽ được thực hiện để giảm thiểu phơi nhiễm bức xạ cho thai nhi.

Thuốc cản quang được sử dụng trong chụp CT có thể gây phản ứng dị ứng ở một số ít người. Hãy thông báo cho bác sĩ nếu bạn có tiền sử dị ứng. 

Bệnh nhân suy thận cần thông báo cho bác sĩ về tình trạng bệnh của mình. Thuốc cản quang có thể gây hại cho bệnh nhân bệnh thận. 

Trong trường hợp bạn có tiền sử phản ứng với thuốc cản quang hoặc bị suy thận, thuốc cản quang sẽ không được sử dụng khi chụp CT. 

Phụ nữ đang cho con bú nên ngưng cho trẻ bú trong 24 giờ sau khi tiếp thuốc cản quang.

Bệnh nhân tiểu đường (đái tháo đường) đang dùng thuốc metformin (glucophage) để điều trị nên thông báo cho bác sĩ trước khi tiêm thuốc cản quang vì nó có thể gây ra tình trạng hiếm gặp gọi là nhiễm toan chuyển hóa. Bạn có thể được yêu cầu ngưng dùng thuốc này và đợi 48 giờ sau đó mới sử dụng lại. 

Trong mọi trường hợp, hãy luôn hỏi nhân viên y tế nếu bạn có bất kỳ thắc mắc gì.

 
Máy chụp CT 128 lát cắt

6. Chụp CT sọ não ở đâu

Phòng khám Bệnh viện Đại học Y Dược 1 sử dụng máy CT Scanner 128 lát cắt của hãng GE (Mỹ). Loại máy chụp CT này ra nhiều lát cắt mỏng, giúp tái tạo hình ảnh một cách chính xác, rõ nét. Tốc độ máy quét cao giúp rút ngắn thời gian chụp. Đây là công cụ hữu ích giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán và hướng điều trị hiệu quả.