Nội soi đại tràng là phương pháp hiệu quả để chẩn đoán và điều trị các bệnh đại trực tràng, bao gồm tình trạng viêm loét, polyp và ung thư. Đây là phương pháp tầm soát ung thư đại trực tràng được khuyến nghị cho tất cả mọi người trên 45 tuổi nhằm phát hiện sớm ung thư, tăng khả năng điều trị.

Nội soi đại tràng thăm dò chức năng đường tiêu hóa dưới

1. Nội soi đại tràng là gì?

Nội soi đại tràng (colonoscopy) sử dụng một ống soi mềm có gắn đèn và máy quay để quan sát bên trong trực tràng và đại tràng, cho phép bác sĩ tìm kiếm các vị trí tổn thương viêm, loét hoặc sự phát triển bất thường.

Nội soi đại tràng giúp tìm ra nguyên nhân gây ra các triệu chứng tiêu hóa, đồng thời là phương pháp hiệu quả để tầm soát ung thư đại tràng, ung thư trực tràng.

Nội soi đại tràng có thể thực hiện khi bệnh nhân tỉnh táo hoặc gây mê. Bệnh nhân cần uống thuốc xổ để làm sạch ruột trước khi tiến hành nội soi. 

2. Mục đích của nội soi đại tràng là gì?

Nội soi đại tràng có thể được thực hiện vì những lý do sau:

- Tìm kiếm nguyên nhân của các triệu chứng đau bụng, thay đổi thói quen đi tiêu hoặc giảm cân không giải thích được.

- Chỉ định tiếp theo sau khi phát hiện bất thường qua X-quang, CT hoặc nội soi đại tràng sigma.

- Tìm kiếm nguyên nhân gây thiếu máu do thiếu sắt (khi không tìm thấy nguyên nhân nào khác).

- Tìm kiếm nguyên nhân xuất hiện máu trong phân hoặc phân có màu đen.

- Theo dõi tình trạng polyp.

- Theo dõi ung thư đại trực tràng tái phát.

- Chẩn đoán và theo dõi hiệu quả điều trị bệnh viêm ruột.

- Tầm soát ung thư đại trực tràng.

Nội soi đại tràng là biện pháp duy nhất thực sự hiệu quả để ngăn ngừa ung thư đại trực tràng. Ung thư đại trực tràng hầu như luôn phát triển từ các polyp tiền ung thư trong đại tràng hoặc trực tràng. Phát hiện và loại bỏ các polyp tiền ung thư thông qua nội soi là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa chúng tiến triển thành ung thư. 

Việc phát hiện ung thư đại trực tràng trong giai đoạn sớm mang lại cơ hội điều trị cho bệnh nhân, giúp giảm chi phí, thời gian và giúp việc điều trị đạt được hiệu quả tốt nhất.

3. Nội soi đại tràng có thể chẩn đoán bệnh gì?

Nội soi đại tràng giúp chẩn đoán các tình trạng:

- Chảy máu.

- Nhiễm trùng.

- Bệnh Crohn.

- Viêm loét đại tràng.

- Viêm loét trực tràng.

- Polyp đại trực tràng.

- Bệnh túi thừa hoặc viêm túi thừa.

- Khối u lành tính và ác tính ở đại tràng.

- Khối u lành tính và ác tính trực tràng.

4. Ai và khi nào cần nội soi đại tràng?

 
Nội soi đại tràng chẩn đoán nguyên nhân gây ra các triệu chứng tiêu hóa

Bạn có thể được chỉ định nội soi đại tràng nếu có triệu chứng mà bác sĩ nghi ngờ là do một bệnh lý ở đường tiêu hóa dưới gây ra như:

- Táo bón hoặc tiêu chảy liên tục.

- Thay đổi thói quen đi tiêu.

- Cảm giác không đi tiêu hết được.

- Đầy bụng, đau bụng.

- Đi phân có nhầy máu.

- Mệt mỏi, giảm cân không giải thích được.

Nội soi đại tràng được khuyến nghị như một biện pháp tầm soát ung thư định kỳ cho những người trên 45 tuổi. Nếu bạn không có yếu tố nguy cơ, bạn nên bắt đầu nội soi đại trực tràng từ tuổi 45 ngay cả khi không có bất kỳ triệu chứng gì, mỗi 5-10 năm một lần nếu kết quả bình thường. 

Nếu bạn có yếu tố nguy cơ, bạn nên đi nội soi đại tràng sớm hơn. Các yếu tố nguy cơ đó là:

- Từng được chẩn đoán bị: viêm loét đại trực tràng chảy máu, bệnh Crohn, polyp đại tràng (đặc biệt là polyp biểu mô tuyến dạng ống và nhung mao).

- Tiền sử gia đình có người bị polyp hoặc ung thư đại trực tràng.

- Có hội chứng di truyền: bệnh đa polyp đại trực tràng gia đình, hội chứng Lynch, hội chứng Peutz-Jeghers, hội chứng Gardner.

- Yếu tố lối sống: ít vận động, thừa cân béo phì, uống nhiều rượu, hút thuốc lá, chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa, ít chất xơ, thiếu các vitamin và khoáng chất.

Với những người quá lớn tuổi hoặc có sức khỏe yếu, nên gặp bác sĩ để trao đổi về khả năng có thể nội soi đại tràng.

5. Cần chuẩn bị gì trước khi nội soi đại tràng?

Trước khi nội soi đại tràng 1-3 ngày bạn nên có chế độ ăn nhẹ nhàng để tránh tình trạng táo bón và giảm lượng phân trong ruột. Bạn nên uống nhiều nước, nhưng không nên sử dụng đồ uống có màu đỏ hoặc tím. Một số loại thức ăn lỏng hoặc đồ uống dưới đây bạn có thể sử dụng:

- Canh, súp ít dầu mỡ

- Cà phê, trà.

- Thức uống thể thao.

- Nước ép trái cây không có hạt và có màu trong.

- Nước lọc.

Bạn cần nhịn ăn ít nhất 8 tiếng trước khi đến phòng khám, chỉ uống nước lọc. Nếu nội soi gây mê bạn cần có người nhà đi cùng. 

6. Quy trình nội soi đại tràng?

Bạn cần có chỉ định từ bác sĩ trước khi tiến hành nội soi. Nếu bạn có tiền sử phản ứng với thuốc mê, cần thông báo cho bác sĩ để thực hiện nội soi không gây mê. 

Nếu đủ thời gian để nội soi trong ngày, bạn sẽ nhận thuốc nhuận tràng và uống ngay tại phòng khám. Bạn cần chờ ít nhất 4-5 tiếng để có thể nội soi. Trong quá trình này, bạn sẽ đi tiêu liên tục kèm theo một số triệu chứng là chóng mặt, đau bụng nhẹ, buồn nôn. Trước khi nội soi 2 giờ, bạn nên ngừng uống nước.

Nếu không đủ thời gian để nội soi trong ngày, bạn sẽ nhận thuốc nhuận tràng để sử dụng tại nhà. Nhân viên y tế sẽ hướng dẫn cho bạn cách sử dụng bao gồm liều lượng, thời điểm sử dụng, cách dùng và lưu ý sau khi dùng thuốc. Sáng hôm sau bạn chỉ cần để bụng đói và quay lại phòng khám để nội soi theo lịch hẹn.

Sau đó, quá trình nội soi sẽ diễn ra như sau:

- Bệnh nhân nằm trên bàn khám ở tư thế nghiêng qua một bên.

- Nếu nội soi gây mê, kỹ thuật viên sẽ đặt một kim tiêm vào tĩnh mạch cánh tay hoặc bàn tay để đưa thuốc gây mê vào.

- Bác sĩ đưa ống soi qua hậu môn vào trực tràng và đại tràng. Ống soi thổi một lượng nhỏ không khí vào đại tràng để làm phồng ruột giúp hình ảnh rõ hơn. Máy quay gửi hình ảnh video theo thời gian thực đến một màn hình máy tính, cho phép bác sĩ quan sát và xác định các vị trí bất thường.

- Trong quá trình này, bác sĩ có thể kết hợp sinh thiết hoặc cắt polyp dự phòng ung thư.

- Khi đã quan sát đến đoạn cuối đại tràng, bác sĩ sẽ rút lại ống soi, quá trình nội soi kết thúc.

 
Nội soi đại tràng là phương pháp hiệu quả nhất để tầm soát ung thư đại trực tràng

7. Nội soi đại tràng mất bao lâu?

Quá trình nội soi đại tràng diễn ra trong 15-60 phút tùy từng trường hợp, nhưng quá trình chuẩn bị trước đó có thể mất đến 6 giờ. Ngoài ra, bạn cần ở lại phòng khám theo dõi 30 phút trước khi ra về.

8. Cần lưu ý gì sau khi nội soi đại tràng?

Khi nội soi gây mê, bạn cần nằm nghỉ tại phòng khám để quan sát trong ít nhất 30 phút, sau đó bạn có thể ra về. Tuy nhiên bạn sẽ cảm thấy buồn ngủ do tác dụng của thuốc mê, vì vậy bạn không nên tự lái xe về nhà.

Sau khi nội soi, bạn có thể bị:

- Đau bụng nhẹ.

- Đầy hơi, chướng bụng.

- Chảy một ít máu (nếu cắt polyp hoặc sinh thiết).

Nếu các triệu chứng trên kéo dài quá 24 giờ hoặc bạn bị các triệu chứng nghiêm trọng (sốt, đau bụng nghiêm trọng, suy nhược, nôn, ngất xỉu) hãy quay lại tái khám.
Sau khi nội soi bạn nên có chế độ ăn nhẹ nhàng, tránh các thực phẩm chua, cay, rượu bia, đồ uống có gas, thức ăn dầu mỡ, nhất là khi có thực hiện các thủ thuật như cắt polyp hay sinh thiết.

9. Nội soi đại tràng có đau không? 

Hầu hết mọi người đều sẽ cảm thấy khó chịu khi nội soi đại tràng. Còn đau hay không sẽ phụ thuộc vào cảm giác đau của từng người. Có người cảm thấy rất đau đến mức không chịu được, trong khi có người chỉ cảm thấy đau nhẹ. Nhưng nhìn chung, đối với hầu hết mọi người, nội soi đại tràng là một thủ thuật không quá khó để vượt qua.

Thông thường trong hầu hết các trường hợp, bác sĩ sẽ đề nghị bạn nội soi đại tràng gây mê. Với nội soi đại tràng gây mê, bạn sẽ ngủ trong suốt quá trình nội soi nên sẽ không thấy đau hay khó chịu gì cả. Ngoài ra, nội soi gây mê sẽ an toàn và hiệu quả hơn nhờ việc bạn hoàn toàn bất động, giúp bác sĩ quan sát dễ dàng hơn trong quá trình nội soi, hạn chế bỏ sót các tổn thương.

Nếu bạn quá lo lắng hoặc lần nội soi trước khiến bạn bị đau thì bạn có thể đề nghị bác sĩ chỉ định nội soi đại tràng gây mê.

10. Nội soi đại tràng có biến chứng gì không?

Một số rủi ro có thể gặp khi nội soi đại tràng là:

- Chảy máu nhiều do sinh thiết hoặc cắt polyp. 

- Rách, thủng ruột thường xảy ra do người bệnh cựa quậy hoặc bất hợp tác trong quá trình nội soi.

- Phản ứng với thuốc gây mê. Một số người có thể bị sốc phản vệ với thuốc gây mê, bác sĩ sẽ có biện pháp xử lý tại chỗ. Nếu trước đó bạn đã có tiền sử phản ứng với thuốc gây mê, cần thông báo trước cho bác sĩ.

- Nhiễm trùng cần điều trị kháng sinh (rất hiếm gặp).

Các dấu cảnh báo cần đến cơ sở y tế ngay:

- Đau bụng dữ dội ở bụng.

- Sốt.

- Nôn mửa.

- Đi tiêu ra máu không hết.

- Chảy máu từ hậu môn không ngừng.

- Chóng mặt.

- Mệt mỏi nghiêm trọng.

- Nhịp tim không đều.

11. Tại sao bạn nên tầm soát ung thư đại trực tràng bằng nội soi mà không phải bằng phương pháp khác?

 
Nội soi đại tràng phát hiện các tổn thương tiền ung thư đại trực tràng

Ung thư đại trực tràng giai đoạn sớm không có triệu chứng hoặc chỉ có các triệu chứng nghèo nàn dễ nhầm lẫn với các bệnh tiêu hóa thông thường khác. Khi các triệu chứng rõ ràng hơn, thường ung thư đã tiến triển. Tầm soát định kỳ bằng nội soi đại tràng là cách tốt nhất để bảo vệ bạn khỏi ung thư đại trực tràng ngay cả khi bạn không có triệu chứng nào.

Có một số xét nghiệm khác có độ nhạy tốt để phát hiện ung thư, nhưng đó là khi bạn đã bị ung thư. Trong khi đó, nội soi đại tràng có thể phát hiện các tổn thương tiền ung thư và điều trị cùng lúc, cụ thể là cắt polyp.

Nếu kết quả nội soi đại trực tràng bình thường và bạn không có yếu tố nguy cơ, bạn có thể chỉ cần nội soi lại sau đó 10 năm. Trong khi một số phương pháp khác như xét nghiệm máu, chụp X-quang có thuốc cản quang, xét nghiệm phân… cần thực hiện thường xuyên hơn. Và nếu phát hiện bất thường, bạn vẫn cần nội soi đại tràng sau đó.

Nội soi đại tràng cũng phát hiện các bệnh viêm ruột (IBD) như Crohn và viêm loét đại tràng. Phát hiện sớm IBD giúp giảm bớt những tổn thương lâu dài mà chúng có thể gây ra như: gây sẹo, chảy máu, suy dinh dưỡng, đau đớn, tắc nghẽn đường ruột cần phải phẫu thuật. Điều trị bệnh viêm ruột cũng giúp giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng.

Cuối cùng, nội soi đại tràng mỗi 5-10 năm thực sự có thể cứu sống bạn. Một nghiên cứu công bố trên Tạp chí Y học New England cho thấy việc phát hiện và cắt polyp có nguy cơ phát triển thành ung thư trong quá trình nội soi giúp giảm nguy cơ tử vong do ung thư đại trực tràng xuống 53%.

Vì những lý do trên, nếu bạn trên 45 tuổi hoặc có yếu tố nguy cơ, bạn nên đặt lịch nội soi với bác sĩ để tầm soát ung thư đại trực tràng. 

Một lưu ý cuối cùng, nếu giữa các đợt nội soi đại trực tràng bạn gặp các triệu chứng bất thường đường tiêu hóa thì hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị. Điều đó không nhất định là bạn bị ung thư đại trực tràng nhưng dù là tình trạng nào cũng cần được điều trị sớm.