Hen suyễn là một bệnh lý viêm mạn tính đường hô hấp, đặc trưng bởi tình trạng co thắt và phù nề phế quản. Vào mùa mưa các triệu chứng hen suyễn dễ dàng bùng phát, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe. Việc hiểu rõ nguyên nhân khiến hen suyễn dễ tái phát mùa lạnh, cách xử trí khi bệnh bùng phát và biện pháp phòng ngừa sẽ giúp người bệnh chủ động hơn trong kiểm soát sức khỏe.
1. Vì sao bệnh hen suyễn dễ tái phát khi trời lạnh
Hen suyễn (hay hen phế quản) là một bệnh hô hấp mạn tính, đặc trưng bởi tình trạng viêm mạn tính và co thắt phế quản. Khi cơn hen xuất hiện, đường thở bị thu hẹp, người bệnh khó thở, thở khò khè, tức ngực và ho kéo dài.
Vào mùa mưa lạnh, nhiệt độ giảm kèm theo độ ẩm cao khiến đường hô hấp nhạy cảm hơn bình thường, làm triệu chứng hen suyễn dễ tái phát và nghiêm trọng hơn.
● Không khí lạnh: Không khí lạnh kích thích phế quản co thắt nhằm làm ấm và làm ẩm không khí trước khi nó đi vào phổi. Tuy nhiên, ở người mắc bệnh hen suyễn, đường thở đã nhạy cảm và viêm sẵn, sự co thắt này trở nên quá mức, gây tắc nghẽn, dẫn đến cơn khó thở.
● Độ ẩm cao: Môi trường ẩm ướt tạo điều kiện cho nấm mốc, bụi nhà và vi khuẩn phát triển. Đây những tác nhân phổ biến gây dị ứng và kích hoạt cơn hen suyễn.
● Nhiễm virus đường hô hấp: Mùa mưa lạnh là mùa bùng phát của các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên như cảm cúm, cảm lạnh, viêm họng do virus. Những bệnh nhiễm trùng này làm tăng tình trạng viêm và phù nề sẵn có trong đường thở, khiến bệnh hen suyễn dễ dàng bùng phát dữ dội hơn, thậm chí dẫn đến cơn hen cấp tính nguy hiểm.
● Thói quen sinh hoạt: Thời tiết lạnh, ẩm ướt khiến nhiều người người ít vận động, hạn chế ra ngoài và thường đóng kín cửa phòng. Điều này dễ khiến không khí trong nhà bí bách, tăng lượng bụi và chất gây dị ứng.
Triệu chứng hen suyễn dễ tái phát và nghiêm trọng hơn khi thời tiết lạnh
Chính vì những lý do này, mùa mưa lạnh luôn được xem là thời điểm “nhạy cảm” đối với người mắc bệnh hen suyễn, đòi hỏi phải chủ động phòng ngừa và kiểm soát chặt chẽ.
2. Làm gì khi bệnh hen suyễn tái phát
Khi bệnh hen suyễn tái phát, các triệu chứng hen suyễn cấp tính có thể xảy ra nhanh chóng và đe dọa tính mạng. Do đó, việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo và xử trí đúng cách là rất quan trọng để tránh diễn tiến nặng.
2.1. Nhận biết triệu chứng hen suyễn cấp tính
Ở giai đoạn sớm hoặc cơn hen nhẹ, người bệnh thường chỉ xuất hiện ho thành từng cơn, kèm tức ngực nhẹ. Triệu chứng này thường rõ hơn khi vận động gắng sức hoặc khóc nhiều.
Với cơn hen mức độ vừa, bệnh nhân có thể bắt đầu cảm thấy hụt hơi, khó nói trọn câu. Quan sát vùng ngực sẽ thấy lồng ngực bị rút lõm theo nhịp thở, kèm theo tiếng rít mỗi lần thở ra.
Nếu cơn hen tiến triển nặng, người bệnh vừa ho, vừa khó thở, cảm giác nặng ngực, đau thắt. Ngay cả khi đã dùng thuốc xịt giãn phế quản tác dụng nhanh (như Ventolin/Salbutamol) nhiều lần, triệu chứng vẫn không cải thiện.
Đối với trẻ nhỏ bị hen suyễn thường khó bú hoặc bỏ bú, môi và đầu chi tím tái, không thể khóc như bình thường. Nếu lắng nghe thấy tiếng rít cả khi trẻ hít vào và thở ra, phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế càng nhanh càng tốt để tránh những rủi ro có thể xảy ra.
Ho kèm theo tức ngực nhẹ có thể là triệu chứng cảnh báo cơn hen suyễn cấp tính
2.2. Quy trình xử lý cơn hen cấp tại nhà
Cơn hen suyễn cấp tính có thể được kiểm soát nếu được xử lý đúng cách. Nếu đã có sẵn thuốc cắt cơn, bạn có thể xử lý bước đầu tại nhà theo hướng dẫn sau:
● Giữ bình tĩnh và ngồi thẳng lưng: Tránh hoảng loạn. Ngồi thẳng lưng sẽ giúp mở đường thở tối đa.
● Sử dụng thuốc cắt cơn (Reliever): Xịt ngay liều thuốc cắt cơn theo hướng dẫn của bác sĩ (thường là 2-4 nhát xịt).
● Theo dõi: Chờ khoảng 5 phút. Nếu các triệu chứng hen suyễn giảm, tiếp tục theo dõi và nghỉ ngơi.
● Xịt lại lần 2: Nếu sau 5 phút, triệu chứng không giảm hoặc tiếp tục nặng lên, xịt thêm 2-4 nhát nữa.
● Cấp cứu: Nếu sau lần xịt thứ hai (tổng cộng 4-8 nhát xịt) mà không thấy cải thiện, hoặc xuất hiện các dấu hiệu nguy hiểm (môi tím tái, nói không thành câu, vật vã), cần gọi cấp cứu hoặc đưa bệnh nhân đến bệnh viện ngay lập tức.
Tuy nhiên, người bệnh lưu ý, tuyệt đối không được tự ý lạm dụng thuốc hoặc trì hoãn việc đi cấp cứu khi có dấu hiệu nặng. Việc điều trị tại cơ sở y tế là bắt buộc trong các trường hợp cơn hen suyễn không đáp ứng thuốc cắt cơn.
Cơn hen suyễn cấp tính có thể được kiểm soát nếu được xử lý đúng cách
3. Cách phòng ngừa bệnh hen suyễn tái phát vào mùa mưa
Để giảm thiểu nguy cơ bệnh tái phát, người bệnh cần lưu ý tuân thủ phác đồ điều trị và hạn chế các tác nhân gây kích ứng.
3.1. Tuân thủ phát đồ điều trị
Đây là nguyên tắc quan trọng để phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả cơn hen suyễn. Người bệnh cần sử dụng thuốc dự phòng đúng liều lượng theo chỉ định của bác sĩ, ngay cả khi không có triệu chứng hen suyễn. Các loại thuốc phổ biến như Corticosteroid dạng hít giúp giảm viêm mạn tính và giảm độ nhạy cảm của đường thở.
Người bệnh tuyệt đối không tự ý ngưng thuốc dự phòng khi thấy khỏe hơn, đặc biệt là khi thời tiết sắp chuyển mùa hoặc trở lạnh. Đồng thời cần chú ý tái khám định kỳ để được điều chỉnh thuốc phù hợp với tình trạng bệnh.
Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ để phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả cơn hen suyễn
3.2. Tránh tiếp xúc với không khí lạnh và ẩm
Không khí lạnh và ẩm là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ kích hoạt cơn hen suyễn. Do đó, người bệnh cần chủ động:
● Giữ ấm cơ thể: Mặc đủ ấm, quàng khăn, đeo khẩu trang khi ra ngoài trời lạnh.
● Làm ấm không khí: Khi ở trong nhà, nếu không khí quá lạnh, có thể sử dụng máy sưởi. Tuy nhiên, tránh để không khí quá khô (nên đặt thêm chậu nước nếu dùng máy sưởi).
● Tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột: Không nên đi ra ngoài trời lạnh ngay lập tức sau khi ở trong phòng ấm hoặc vừa tắm nước nóng xong.
Giữ ấm cơ thể là biện pháp quan trọng để phòng ngừa hen suyễn tái phát
3.3. Giữ môi trường sống sạch sẽ
Vệ sinh môi trường sống, nơi học tập, làm việc để kiểm soát các tác nhân gây kích ứng.
● Kiểm soát độ ẩm: Sử dụng máy hút ẩm để giữ độ ẩm trong nhà dưới 50% nhằm hạn chế nấm mốc và mạt bụi nhà phát triển.
● Vệ sinh định kỳ: Giặt chăn, ga, gối, nệm bằng nước nóng (trên 60°C) hàng tuần để tiêu diệt mạt bụi nhà.
● Tránh xa các tác nhân kích thích khác: Tránh khói thuốc lá, khói bụi, mùi hóa chất, nước hoa.
Vệ sinh môi trường sống thường xuyên để kiểm soát các tác nhân gây kích ứng
3.4. Tăng cường sức đề kháng
Tăng cường sức đề kháng là cách tốt nhất để bảo vệ cơ thể trước sự tấn công của virus và mầm bệnh mùa lạnh. Người bệnh nên:
● Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bổ sung rau xanh, trái cây giàu vitamin C, E.
● Uống đủ nước, giữ ấm cơ thể khi ra ngoài trời lạnh.
● Tập thể dục đều đặn với các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, bơi lội trong môi trường phù hợp.
Kết hợp chế độ dinh dưỡng và tập luyện khoa học để tăng cường sức đề kháng
3.5. Chủ động phòng bệnh đường hô hấp
Các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dễ làm bùng phát cơn hen. Do đó, đừng quên:
● Tiêm vắc xin cúm, phế cầu theo khuyến cáo.
● Đeo khẩu trang khi ra ngoài, đặc biệt ở nơi đông người hoặc thời tiết ẩm lạnh.
● Tránh khói bụi, khói thuốc lá và các chất gây kích ứng đường thở.
Chủ động tiêm vắc xin phòng bệnh đường hô hấp
Hen suyễn là bệnh mạn tính không thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng có thể kiểm soát tốt nếu tuân thủ điều trị và duy trì lối sống khoa học. Mùa mưa lạnh là thời điểm bệnh dễ tái phát, vì vậy người bệnh cần nhận biết sớm triệu chứng hen suyễn, xử trí đúng cách khi có cơn hen và chủ động phòng ngừa để hạn chế biến chứng.
Nếu bạn hoặc người thân đang gặp khó khăn trong việc kiểm soát bệnh hen suyễn, hãy đến Phòng khám Bệnh viện Đại học Y Dược 1. Tại đây, đội ngũ bác sĩ chuyên khoa hô hấp giàu kinh nghiệm sẽ:
● Thăm khám và đánh giá mức độ hen suyễn.
● Tư vấn cách điều trị và điều chỉnh thuốc phù hợp.
● Hướng dẫn người bệnh các biện pháp phòng ngừa tái phát hiệu quả.
Liên hệ ngay hotline 1900 6923 để được đặt lịch khám với các chuyên gia tại PKBVDHYD1, giúp bạn kiểm soát hen suyễn an toàn, sống khỏe mạnh hơn trong mùa mưa lạnh.
